Jak odzyskiwać należności gdy dłużnik wyzbył się majątku? Skarga pauliańska

Czym jest skuteczna windykacja?

W praktyce wielu przedsiębiorców, windykacja kojarzy się wyłącznie ze skierowaniem sprawy do sądu oraz następnie, po uzyskaniu nakazu zapłaty, na przekazaniu sprawy komornikowi. Warto jednak wskazać, że etap windykacji sądowej może zostać poprzedzony przez windykację polubowną, która jeżeli jest dobrze przeprowadzona (np. przy wsparciu radcy prawnego czy adwokata), może doprowadzić do wyegzekwowania należności.

Warto jednak wskazać, że na każdym etapie windykacji wierzyciel (czy pełnomocnik prowadzący jego sprawy) powinien wykazywać aktywność- np. poprzez składanie wniosków o zabezpieczenie roszczenia, wypracowywania harmonogramów polubownej spłaty z dłużnikiem czy wyszukiwanie składników majątku dłużnika, które potencjalnie były wyprowadzone z jego majątku (tutaj np. przy wsparciu komornika, a także właściwego Urzędu Skarbowego czy nawet w skrajnych przypadkach organów ścigania).

Szerzej kwestię skutecznej windykacji długów, jej kosz kosztów czy etapów, w których możemy Państwa wesprzeć, opisujemy także na podstronie: Windykacja należności i długów

Nieskuteczna egzekucja komornicza – co dalej?

Co jeżeli wierzyciel przeszedł przez wszystkie etapy sądowe oraz komornicze, poniósł związane z tym koszty i nadal nie odzyskał należności? Należy wtedy rozważyć dokładniejsze sprawdzenie sytuacji dłużnika oraz w razie potrzeby podjęcie dodatkowych czynności- np. wniesienie powództwa ze skargi pauliańskiej.

Skąd czerpać wiedzę o czynnościach dokonywanych przez dłużnika? Jest jasne, że nie będzie on wprost oświadczał wierzycielowi o swoich działaniach czy podawał ich szczegółów (chociaż doświadczenie pokazuje, że niektórzy dłużnicy nie zachowują w tym zakresie żadnej ostrożności). Dobrym narzędziem do wykorzystania w celu zebrania informacji o dłużniku i jego sytuacji majątkowej może być OSINT, czyli tzw. biały wywiad.

To, czym jest biały wywiad, jak go stosować oraz jakie są jego źródła, opisujemy również w tekście: OSINT (biały wywiad) co to jest?

Skarga Pauliańska – informacje ogólne

Skarga pauliańska to instytucja prawa cywilnego, która pozwala wierzycielowi podważyć czynności prawne dłużnika dokonane w celu uniknięcia spłaty długu. Zgodnie z art. 527 kodeksu cywilnego, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Tym samym z przepisu wynikają trzy przesłanki, których łączne spełnienie jest konieczne, aby dana czynność prawna mogła być uznana za bezskuteczną. Są to:

• dokonanie czynności prawnej, w wyniku której osoba trzecia uzyskuje korzyść majątkową, a jednocześnie dłużnik staje się niewypłacalny lub mniej wypłacalny. To może obejmować również zaniechanie działań, które mogłyby zwiększyć majątek dłużnika lub zapobiec jego zmniejszeniu.
• działanie ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, co oznacza, że podejmuje świadome działania w celu uniknięcia spłaty długu.
• Świadomość osoby trzeciej uczestniczącej w czynności (lub możliwość dowiedzenia się), że jej działanie przyniesie szkodę wierzycielowi. Istnieje wyjątek, jeśli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową nieodpłatnie, wtedy można domagać się uznania czynności za bezskuteczną nawet w przypadku braku świadomości pokrzywdzenia.

Zobacz również: Windykacja należności z faktur

Jakie czynności mogą być przedmiotem skargi?

Jeżeli chodzi o czynności dokonane z pokrzywdzeniem wierzycieli, to najpierw oczywiście na myśl przychodzi darowizna dokonana na rzecz najbliższych członków rodziny. Warto jednak wskazać, że nie tylko darowizna może być czynnością prawną bezskuteczną, bowiem kodeks cywilny posługuje się tutaj pojęciem “bezskutecznej czynności prawnej”. Tym samym czynnościami prawnymi, które mogą być uznane za bezskuteczne mogą być:

• ustanowienie hipoteki
• odrzucenie spadku
• sprzedaż nieruchomości znacząco poniżej wartości rynkowej
• “przepisanie” udziałów w spółce z o.o.
• obciążenie nieruchomości umową dożywocia (z uwzględnieniem przepisów szczególnych w tym zakresie)

Skarga Pauliańska – aspekty procesowe

Przede wszystkim w tym zakresie warto wskazać, że zgodnie z ogólnymi zasadami ciężaru dowodu, to na wierzycielu będzie spoczywał ciężar wykazania wszystkich powyższych okoliczności.

Na szczęście przepisy prawa zawierają kilka pomocnych domniemań prawnych, które przemawiają na korzyść wierzyciela. Przykładowo, jest to:

• Domniemanie, że osoba trzecia wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością, które można zastosować jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku,
• Domniemanie, że osoba trzecia wiedziała o fakcie pokrzywdzenia wierzycieli, które można zastosować, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych.

Nie można jednak zapominać, że te domniemania mogą być obalone przez dłużnika za pomocą odpowiednich dowodów- wierzyciel zatem powinien trzymać rękę na pulsie na każdym etapie sprawy.

Zobacz również: Windykacja ubezpieczeń

Jak złożyć Skargę Pauliańską?

Przede wszystkim aby wszcząć postępowanie o uznanie danej czynności za bezskuteczną, konieczne jest wniesienie pozwu do właściwego sądu. Przesłanie pozwu do sądu niewłaściwego może znacząco wydłużyć procedurę.

Warto wskazać, że pozew musi spełniać określone wymogi formalne, powinien zawierać oznaczenie stron, oznaczenie wartości przedmiotu sporu oraz przedstawiać petitum i zwięzłe uzasadnienie. W pozwie należy uwypuklić wszelkie okoliczności i dowody, a także w miarę możliwości wskazać podstawy prawne oraz poglądy orzecznictwa, które przemawiają za słusznością roszczenia.

Na wierzyciela czeka zatem w procesie ze skargi pauliańskiej wiele pułapek. Nie są to proste procesy, a ich prowadzenie wymaga złożonej wiedzy z kilku dziedzin prawa. Nasza kancelaria może Państwu pomóc w sprawnym przejściu przez wszystkie meandry skargi pauliańskiej tak, aby możliwe było odzyskanie należności.

Czy są jeszcze inne możliwości?

Umorzenie egzekucji z powodu bezskuteczności zazwyczaj świadczy o tym, że dłużnik jest niewypłacalny w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego. Warto pamiętać, że złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, zwłaszcza w przypadku przedsiębiorców, to nie tylko przywilej (który może doprowadzić do umorzenia zobowiązań po całym procesie), ale także i obowiązek. Zgodnie z przepisami prawa upadłościowego, wniosek o ogłoszenie upadłości może także złożyć wierzyciel, jeżeli jego dłużnik jest niewypłacalny.

Dłużnicy, którzy ukrywali majątek czy wyzbywali się jego istotnych składników rzadko jednak decydują się na ten krok. Obecnie praktyka wielu syndyków pokazuje, że wszelkie czynności dokonywane na niekorzyść masy upadłości (takie jak np. darowizny czy sprzedaż poniżej wartości rynkowej) są kwestionowane, aby wierzyciele zostali zaspokojeni w jak największym stopniu. Tym samym syndycy często wszczynają powództwa z zakresu skargi pauliańskiej (w interesie masy upadłości, czyli częściowo też w interesie wierzycieli).

Syndyk masy upadłości, który jest wyznaczany po ogłoszeniu upadłości, ma jeszcze większe narzędzia, aby wykryć wszystkie czynności prawne, w których dłużnik wyzbył się majątku. Warto również wskazać, że niektóre czynności bezpośrednio poprzedzające upadłość są bezskuteczne z mocy prawa. Zgodnie bowiem z art. 127 prawa upadłościowego, bezskuteczne są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej.

Tym samym, w przypadku takich czynności syndyk nie musi wykazywać przesłanek niezbędnych w skardze pauliańskiej (czyli np.działania ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli). W pewnym uogólnieniu można stwierdzić, że sytuacja dowodowa w tego typu sprawach dla syndyka jest znacznie prostsza (a nadto jest on zwolniony z opłat sądowych).

Zobacz również: Windykacja a RODO

Podsumowanie

Bezskuteczna egzekucja komornicza w istocie może być problemem, aczkolwiek nie zawsze przesądza o tym, że wierzyciel nie odzyska należności. W przypadku spraw, gdzie dłużnik wyprowadza czy ukrywa majątek, wierzyciel może również zwrócić się do osoby trzeciej z roszczeniem ze skargi pauliańskiej. W niektórych przypadkach (poprzedzonych dokładną analizą), skutecznym sposobem na odzyskanie części wierzytelności może być paradoksalnie złożenie przez wierzyciela wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. Zarówno powództwo ze skargi pauliańskiej, jak i podejmowanie czynności upadłościowych wobec dłużnika to skomplikowane operacje – warto zlecić prowadzenie tych spraw wyspecjalizowanej kancelarii prawnej.

Pytania i odpowiedzi

Zaufali nam: