Działanie instytucji finansowych z Wielkiej Brytanii w kontekście brexitu

SWOBODY FUNKCJONUJĄCE WEWNĄTRZ UNII – JEDNOLITY PASZPORT EUROPEJSKI

Instytucją finansową, zgodnie z Ustawą o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym jest każdy podmiot, który podlega pod nadzór Komisji Nadzoru Finansowego. Będą to więc przede wszystkim banki, fundusze inwestycyjne, instytucje płatnicze, agencje ratingowe, czy też pośrednicy kredytów hipotecznych. Wszystkie wyżej wymienione należą do tzw. działalności reglamentowanych, co oznacza, że ograniczony jest dostęp do ich prowadzenia. Dlatego właśnie każdy z tego typu podmiotów potrzebuje uzyskać specjalne zezwolenie, którego udziela właśnie KNF (niekiedy to postępowanie jest mniej sformalizowane i wymaga się wpisu do danego rejestru).

Kiedy jednak sprawa dotyczy działalności instytucji finansowej na terenie różnych państw UE zasady dotyczące zezwolenia przedstawiają się nieco odmiennie. Wspólny rynek Unii Europejskiej opiera się na czterech głównych podstawach, którymi są: swoboda przepływu towarów, swoboda przepływu usług, swoboda przepływu kapitału oraz swoboda przepływu osób uregulowane dziś przede wszystkim w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W kontekście działalności instytucji finansowych największe znaczenie mają dwie pierwsze z nich. Ich waga była wielokrotnie podkreślana w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, choćby w wyroku Rewe‑Zentral AG przeciwko Bundesmonopolverwaltung für Branntwein sygn. akt: C-120/78. W najprostszym ujęciu polegają one na tym, że jeżeli jakiś produkt został dopuszczony do obrotu na terenie jednego z państw członkowskich, to tym samym został dopuszczony do obrotu także na terenie całej Unii.

Odnosząc powyższe reguły do działalności bankowej sformułowano zasadę jednolitego paszportu europejskiego. Oznacza ona, że instytucja finansowa zdobywając zezwolenie na działalność w jednym państwie członkowskim zyskuje jednocześnie prawo prowadzenia działalności na terenie całej Unii. Stąd na przykład kiedy pochodząca z Polski krajowa instytucja płatnicza chce założyć oddział bądź działalność transgraniczną w innym państwie UE, wówczas nie potrzebuje na nowo zdobywać w nim zezwolenia, a jedynym wymogiem jest notyfikacja organu nadzorczego państwa goszczącego. Co ciekawe, nadzór nad instytucją w innym państwie nadal sprawuje organ państwa macierzystego. Tym samym, jeżeli polska instytucja finansowa założy oddział w Hiszpanii, to nadal kontrolować ją będzie KNF.

OKRES PRZEJŚCIOWY PO WYJŚCIU Z UE

Wraz z wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej pojawił się palący problem pochodzących ze Zjednoczonego Królestwa instytucji finansowych, które prowadziły działalność na terenie różnych krajów Wspólnoty właśnie w oparciu o zasadę jednolitego paszportu europejskiego. Trzeba podkreślić, że proces brexitu został nieco przedłużony w czasie. Zgodnie z umową o wystąpieniu od dnia 31 stycznia 2020 r. do dnia 31 grudnia 2020 r. trwał tzw. „okres przejściowy”, w którym to Wielka Brytania najprościej mówiąc była traktowana jako państwo członkowskie UE. W Zjednoczonym Królestwie obowiązywało prawo unijne, uczestniczyło ono w unii celnej, wspólnym rynku, a nawet korzystało z programów finansowych. Wielka Brytania została jednak pozbawiona reprezentacji w urzędach oraz organach Unii, takich jak Rada Europejska, Rada UE, czy też Europejski Bank Inwestycyjny, a także utraciła swoich posłów w Parlamencie Europejskim.

W oparciu o wspomniane wyżej ustalenia przedsiębiorstwa rynku finansowego nadal mogły podczas okresu przejściowego prowadzić działalność, dzięki niczym jeszcze nieograniczonej zasady jednolitego paszportu europejskiego. Od 1 stycznia 2021 r. ich warunki funkcjonowania drastycznie się zmieniły, ponieważ z tym momentem zaczęły być one traktowane jako zagraniczne instytucje finansowe – czyli pochodzące spoza Unii Europejskiej. Do prowadzenia działalności w ramach rynku potrzebują one zdobywać zezwolenie od organu nadzoru państwa goszczącego.

Jak wskazują organy Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego (European Banking Authority), aby móc nadal świadczyć usługi finansowe w UE, brytyjskie instytucje finansowe będą musiały zapewnić, że oferują te usługi za pośrednictwem podmiotów, które są należycie upoważnione w UE. Jednocześnie podają one, że większa część przedsiębiorstw, które planują kontynuację działalności na kontynencie podjęła stosowne procedury mające na celu prawne dalsze jej prowadzenie.

Warto ponownie podkreślić, że instytucja kredytowa pochodząca z Wielkiej Brytanii do funkcjonowania na terenie Unii Europejskiej potrzebuje obecnie zdobyć zezwolenie w jakimkolwiek państwie członkowskim. Robi to dużą różnicę, jeżeli weźmie się pod uwagę fakt, że w niektórych krajach łatwiej jest je zdobyć niż w innych. Stosunku nietrudno otrzymuje się zezwolenie na prowadzenie działalności finansowej na Litwie. W ten sposób licencję uzyskał m.in. Revolut, Alphabet (amerykański gigant będący właścicielem m.in. wyszukiwarki Google), European Merchant, czy też polski Kontomatik. Wilno obrało wspomnianą strategię także w związku z brexitem, celem zachęcenia do lokalizacji w kraju inwestycji, a w dalszej perspektywie do stworzenia europejskiego centrum fin-tech.

ORGANY NADZORCZE WOBEC BREXITU

Urząd Komisji Nadzoru Finansowego w swoim ostatnim komunikacie dotyczącym brexitu, wydanym dnia 18 sierpnia 2020 r. ponownie podkreślił zobowiązania instytucji finansowych, jakie ciążą na nich w związku z procesem wyjścia Zjednoczonego Królestwa z UE. Każda z nich musi na bieżąco obserwować wszelkie zachodzące zmiany w prawie, które mogą mieć jakikolwiek wpływ na ich działalność. Przede wszystkim powinna też informować swoich klientów w kwestii zmian jakie wiążą się dla nich z zakończeniem okresu przejściowego i wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej.

Dotyczy to przede wszystkim skutków brexitu, przedstawienia podjętych przez dany podmiot w tym kontekście działań oraz umownych i ustawowych praw klienta odnoszących się do tego tematu. Podobne stanowisko zajął też Europejski System Nadzoru Finansowego, którego organy już w komunikacie z 2018 roku podkreślały, że instytucje finansowe powinny informować swoich klientów o ryzykach związanych z brexitem oraz wszelkich środkach przedsięwziętych dla obniżenia poziomów tych zagrożeń.

Natomiast w swojej opinii z października 2017 r. ustanowiono zasady autoryzacji obowiązujące dla instytucji kredytowych. Miały one przede wszystkim zapewnić, że nowo tworzone struktury będą współmierne do charakteru, rodzaju i złożoności prowadzonej działalności. Ustalono, że:

• właściwe organy muszą ocenić, czy instytucje mają efektywny zarząd i właściwie dobranych jego członków,
• właściwe organy nie mogą pozwolić na outsourcing o zbyt dużym zasięgu, by nie pozostały tylko „puste struktury” spółki,
• instytucje muszą, także w przypadku dozwolonego outsourcingu, być w stanie monitorować i zarządzać swoim ryzykiem, a także mieć pełen dostęp do informacji niezbędnych dla prowadzenia nadzoru,
• państwa pozostające w UE muszą ocenić możliwość adaptacji przedsiębiorstw-podwykonawców z Wielkiej Brytanii do sytuacji brexitu i dostosować prowadzoną współpracę,
• instytucje przeprowadzające operacje równoległe (back-to-back) powinny posiadać odpowiednie zasoby służące do identyfikacji i zarządzania ryzykiem kontrahenta.

PODSUMOWANIE

Wskutek wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej znacząco zmieniła się otaczająca nas rzeczywistość polityczna, co dotyczy również rynku finansowego. Wiele banków i innych instytucji pochodzących ze Zjednoczonego Królestwa utraciło możliwość działania na terenie kontynentu, ponieważ już nie są objęte zasadą jednolitego paszportu europejskiego. Jednak dla przeciwdziałania negatywnym skutkom nagłego opuszczenia UE w Umowie o wystąpieniu przewidziano okres przejściowy, podczas którego potrzebujące tego podmioty mogły się dostosować do nowej sytuacji. Jeśli na nowo zdobyły niezbędne zezwolenie w którymkolwiek z obecnych państw UE nadal mogą prowadzić swoją działalność na podobnych warunkach jak przed brexitem.

Trzeba też sobie powiedzieć, że praktycznie do końca trwania okresu przejściowego, czyli do 31 grudnia 2020 r. instytucje finansowe, szczególnie te z Polski współpracujące z tymi z Wielkiej Brytanii (np. co do usług płatniczych) wierzyły, że zostanie wypracowana umowa, która pozwoli im działać na podobnych do dotychczasowych zasad. Tak się jednak nie stało.

MASZ PYTANIA LUB POTRZEBUJESZ POMOCY?

SPRAWDŹ NASZE USŁUGI OBEJMUJĄCE TECHNOLOGIE FINANSOWE LUB DAJ NAM ZNAĆ POPRZEZ FORMULARZ KONTAKTOWY

Pytania i odpowiedzi