Data Act (akt w sprawie danych) – jakie zmiany przyniesie nowa unijna regulacja dla przedsiębiorców?

Data Act na dzień sporządzania niniejszego tekstu nie został jeszcze ogłoszony jako ostateczny akt prawny, a jest dopiero inicjatywą legislacyjną (projektem), którą podjęły organy unijne- w szczególności Komisja. Ścieżka legislacyjna na szczeblu UE jest złożona i wprowadzenie większości aktów prawnych zazwyczaj wymaga czasu i wielu uzgodnień.

Data Act i Data Governance Act są częścią szerszej strategii na rzecz danych, której celem jest, aby Unia Europejska stała się liderem w zakresie nowoczesnych rozwiązań prawnych w społeczeństwie opartym na danych. Aby osiągnąć ten cel, planuje się podjęcie kilku inicjatyw legislacyjnych, które w założeniu uwolnią gospodarczy i społeczny potencjał danych i technologii, zgodnie z zasadami i wartościami UE. To właśnie m.in. dzięki Data Act powstanie jednolity rynek, który umożliwi swobodny przepływ danych w UE i między sektorami z korzyścią dla przedsiębiorstw, naukowców, administracji publicznej i całego społeczeństwa.

Ponadto akt w sprawie danych ma zapewnić sprawiedliwość w środowisku cyfrowym, pobudzić konkurencyjność na rynku danych i umożliwić rozwój innowacyjnych rozwiązań wykorzystujących potencjał danych przy jednoczesnym zminimalizowaniu barier prawnych, ekonomicznych i technicznych.

Zmiany, które przyniesie nowa regulacja

Co prawda ostateczny tekst aktu w sprawie danych nie jest jeszcze znany, ale bazując na tekście ogłoszonym w toku procesu legislacyjnego, możliwe jest opisanie pewnych podstawowych, ogólnych mechanizmów, które akt w sprawie danych przewiduje i które wejdą w życie wkrótce (w mniej lub bardziej zmienionym kształcie).

Założenia ogólne

Po pierwsze, projekt aktu przewiduje wprowadzenie mechanizmów, przy użyciu których użytkownicy urządzeń podłączonych do internetu będą mogli uzyskać dostęp do generowanych przez siebie danych oraz udostępniać te dane podmiotom trzecim w celu świadczenia usług posprzedażnych lub innych innowacyjnych usług opartych na danych. Te rozwiązania przewidziane są w rozdziale II aktu.

Po drugie, przewidziano zwiększenie ochrony przedsiębiorstw z sektora MŚP przed nieuczciwymi warunkami umownymi w zakresie udostępniania danych, które mogą być narzucane przez stronę o silniejszej pozycji rynkowej (np. o pozycji dominującej). Aby pomóc MŚP sporządzać i negocjować uczciwe umowy w przedmiocie udostępniania danych, Komisja ma również opracować pewne wzory umów. Zmiany te przewidziano w rozdziale IV.

Po trzecie, akt w sprawie danych zakłada wprowadzenie środków umożliwiających organom sektora publicznego prawo dostępu i wykorzystania danych, którymi dysponuje sektor prywatny. Środki te mają być jednak ograniczone jedynie do tego, co niezbędne w wyjątkowych okolicznościach, w szczególności w przypadku sytuacji nadzwyczajnych, jeżeli pozyskanie danych w inny sposób nie jest możliwe. Zmiany te opisane są w rozdziale V.

Po czwarte, wprowadzone zostaną regulacje umożliwiające prostszą zmianę dostawców usług przetwarzania danych w chmurze oraz wprowadzających zabezpieczenia przed nieuprawnionym dostępem podmiotów trzecich do danych przechowywanych przez dostawców usług w chmurze. O zmianach w tym zakresie traktują rozdziały VI i VII.

Jako ostatnią opisywaną zmianę wskazujemy wprowadzenie wymagań w zakresie interoperacyjności dla operatorów przestrzeni danych i dostawców usług przetwarzania danych, i rozszerzone wymagania dotyczące inteligentnych kontraktów (smart contracts), które są stosowane w zakresie umów o udostępnienie danych. O tych zmianach ustawodawca wspomina w rozdziale VIII.

Korzyści dla konsumentów

Akt w sprawie danych zakłada wystąpienie rzeczywistych korzyści zarówno dla konsumentów, jak i przedsiębiorców i sektora biznesu.

Konsumenci i przedsiębiorcy będą mogli uzyskać dostęp do danych ze swoich urządzeń i wykorzystywać je na potrzeby rynku wtórnego i usług o wartości dodanej, takich jak tzw. konserwacja predykcyjna (która ma zapobiegać nagłym awariom sprzętu i zminimalizować ryzyko kosztownych, długotrwałych przestojów). Dysponując większą ilością informacji, konsumenci i użytkownicy, tacy jak rolnicy, linie lotnicze czy firmy budowlane, będą mogli podejmować lepsze decyzje, np. kupować produkty i usługi wyższej jakości lub bardziej zrównoważone, przyczyniając się tym samym do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu.

Korzyści dla biznesu

Podmioty gospodarcze i przemysłowe z sektora biznesu będą miały do dyspozycji więcej danych i skorzystają z konkurencyjnego rynku danych. Dostawcy usług dla rynków wtórnych będą mogli oferować bardziej spersonalizowane usługi i konkurować na równi z porównywalnymi usługami oferowanymi przez producentów, a dane będzie można łączyć w celu opracowania zupełnie nowych usług cyfrowych.

Data Act przewiduje, że dzięki wprowadzeniu nowych przepisów liczba gotowych danych do ponownego wykorzystania zwiększy się, co pośrednio przełoży się na znaczny wzrost PKB wszystkich krajów UE do 2028 roku.