Czy przedsiębiorca ma wpływ na działania zarządcy w czasie trwania postępowania restrukturyzacyjnego?

Na samym początku należy wyjaśnić, że nie w każdym postępowaniu restrukturyzacyjnym występuje zarządca sądowy. W Polsce funkcjonują 4 rodzaje restrukturyzacji, które szczegółowo opisujemy tutaj. Każde z tych postępowań ma swoją specyfikę, tempo czy ograniczenia. Niektóre z nich wiążą się z większymi ograniczeniami dla dłużnika aniżeli inne.

Warto wskazać, że najbardziej sformalizowanym rodzajem restrukturyzacji jest postępowanie sanacyjne. Jest to postępowanie, w którym wyznaczony podmiot — zarządca poprzez dokonywanie czynności faktycznych i prawnych, ma za zadanie “uzdrowienie” przedsiębiorstwa niewypłacalnego bądź zagrożonego niewypłacalnością. Zarządca jest co do zasady wyznaczany przez sąd (chociaż w niektórych przypadkach dłużnik w porozumieniu z wierzycielami może wskazać konkretną osobę, która ma pełnić funkcję zarządcy). W trakcie sanacji przedsiębiorca traci zarząd nad swoim przedsiębiorstwem, co w praktyce oznacza, że nie może zawierać nowych umów, zaciągać zobowiązań czy dysponować majątkiem przedsiębiorstwa, które od tej pory stają się masą sanacyjną.

Na marginesie wspominamy tylko, że zarządca może zostać również wyznaczony w postępowaniu układowym i przyspieszonym postępowaniu układowym w przypadkach, gdy dłużnikowi odebrany jest zarząd nad majątkiem. W praktyce jednak takie sytuacje zdarzają się najczęściej w przypadku ryzyka pokrzywdzenia wierzycieli, wyprowadzania majątku przez dłużnika czy niewykonywania poleceń sędziego-komisarza.

Zarządca jest zatem charakterystycznym organem dla postępowania sanacyjnego. Warto wskazać, że to nazewnictwo może być często mylone z nadzorcą sądowym czy nadzorcą układu, którzy to funkcjonują odpowiednio w postępowaniach układowych czy w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich tych organów jest, że może je pełnić osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego.

Postępowania sanacyjne nie są jednak najpopularniejszymi rodzajami restrukturyzacji. Szacuje się, że jedynie 5% przedsiębiorców decydujących się na restrukturyzację wybiera ten tryb postępowania. Zobaczmy zatem, jaki dłużnik ma wpływ na czynności wyznaczonego doradcy restrukturyzacyjnego w pozostałych postępowaniach.

Wpływ na działanie nadzorcy w postępowaniu o zatwierdzenie układu

Postępowanie o zatwierdzenie układu to obecnie najpopularniejszy rodzaj postępowania, który wybiera sporo ponad 80% przedsiębiorców decydujących się na wszczęcie restrukturyzacji. Jest to postępowanie rozpoczynane bez udziału sądu, wyłącznie na podstawie umowy zawartej między doradcą restrukturyzacyjnym a dłużnikiem.

W związku z powyższym, dłużnik ma dość spory wpływ na działalność nadzorcy. Mówimy tutaj nie tylko o wpływie na bieżące czynności nadzorcy, ale przede wszystkim na możliwości wyboru. To dłużnik wybiera doradcę restrukturyzacyjnego, który będzie nadzorował jego postępowanie, a co za tym idzie — jeszcze przed formalnym wszczęciem procesu może omówić plan restrukturyzacyjny, strategię czy wizję postępowania. W razie rozbieżności, dłużnik może po prostu wybrać innego doradcę restrukturyzacyjnego.

W kontekście formalnym nadzorca odpowiada na podobnych zasadach jak zarządca w postępowaniu sanacyjnym, co opisujemy powyżej. Ponadto, dłużnik może złożyć skargę na odmowę dokonania przez nadzorcę obwieszczenia o ustaleniu dniu układowego. Przypominamy, że to właśnie obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego daje dłużnikowi szeroko zakrojoną ochronę — m.in. przed wszczęciem egzekucji komorniczej czy wypowiadaniem kluczowych umów.

Wpływ na działanie nadzorcy w postępowaniach układowych

Znacznie mniej popularne od postępowania o zatwierdzenie układu są obecnie przyspieszone postępowanie układowe i postępowanie układowe, które opisywaliśmy w innych naszych tekstach. Są to postępowania, których wspólną cechą jest rozpoczęcie dopiero po wydaniu postanowienia przez sąd. W obu tych postępowaniach występuje jednak nadzorca sądowy.

Ze specyfiki ww. postępowań wynika, że dłużnik nie może wybrać osoby nadzorcy (jednak w niektórych przypadkach może wnioskować o wyznaczenie określonego podmiotu do pełnienia tej funkcji). W przypadku omawianych postępowań nie występuje również obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego, zatem dłużnik ma dość ograniczony wpływ na działanie nadzorcy.

Aktualne jednak są zasady ogólne — mianowicie dłużnik może poinformować sąd o niewykonywaniu bądź nienależytym wykonywaniu obowiązków nadzorcy (w efekcie czego może on zostać upomniany lub nawet ukarany grzywną), bądź też wnieść wniosek o zmianę nadzorcy.