Powody, dla których warto zadbać o ochronę firmy
Najpierw porozmawiajmy o firmie. Firma w potocznym znaczeniu oznacza działalność gospodarczą, przedsiębiorstwo, ale definicja legalna określa ją jako nazwę, pod którą działa przedsiębiorca. Kodeks cywilny wskazuje czym jest firma w art. 432 i kolejnych. Podczas rejestracji nazwy firmy w rejestrze Centralnej Ewidencji i Informacja o Działalności Gospodarczej lub Krajowym Rejestrze Sądowym nazwa stosowana przez przedsiębiorstwo nie ulega żadnej rezerwacji. Nadal każda, inna osoba fizyczna czy prawna może z powodzeniem zarejestrować przedsiębiorstwo pod taką samą firmą, a sędziowie, czy referendarze nie sprawdzają „z urzędu” czy dana nazwa jest pod ochroną prawną czy też nie. Urzędnicy badają wyłącznie prawidłowość i kompletność otrzymanych wniosków a także informację o orzeczeniu zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Można sprawdzić to w bardzo prosty sposób, wpisując w wyszukiwarkę CEIDG lub KRS nazwę „TRANSPOL”. Wyników w ewidencji jest ponad 150 i drugie tyle w KRS. Jeśli więc przedsiębiorca faktycznie chce aby marka została wyłącznie w jego posiadaniu musi dokonać zastrzeżenia w Urzędzie Patentowym.
Ponadto w ten sposób można uchronić się przed utratą marki. Obecnie sytuacja ta zdarza się nierzadko, a polega na rejestracji przez osobę trzecią znaku towarowego używanego przez przedsiębiorcę. W następnej kolejności przedsiębiorca jest szantażowany i przymuszany do odkupu od osoby trzeciej prawa do znaku towarowego lub uzyskania odpłatnej licencji.
W sytuacji próby zarejestrowania tożsamego lub podobnego znaku towarowego istnieje możliwość blokady bądź unieważnienia rejestracji znaku. Między innymi dzięki procedurze sprzeciwowej (do roku 2016 funkcjonowała procedura badawcza), w której należy przedstawić dowody na prawo do marki. Najlepszym, niepodważalnym dowodem jest przede wszystkim świadectwo rejestracji znaku towarowego.
Zgłoszony znak towarowy opublikowany jest w jawnym rejestrze urzędowym, dostępnym na stronie urzędu patentowego co może stanowić skuteczny straszak przed korzystaniem z cudzego oznakowania. Ponadto dzięki temu osoba naruszająca prawo do znaku towarowego nie ma możliwości obrony niewiedzą. Urząd patentowy prowadzi publiczny rejestr znaków, toteż każda osoba w łatwy sposób może znaleźć informację o zastrzeżonych prawach na rzecz innej osoby. Dlatego zastrzegając firmę swojego przedsiębiorstwa, można uzyskać skuteczne narzędzie do walki z nieuczciwą konkurencją, a dochodzenie roszczeń będzie ułatwione.
Etykieta produktowa – znak towarowy czy wzór przemysłowy?
Zarówno znaki towarów, jak i wzory przemysłowe, a czasem nawet etykieta na produkcie, podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku prawo własności przemysłowej (PWP). Etykieta produktowa – w zależności od tego jakiej ochrony chce dla niej przedsiębiorca – w świetle prawa może być i jednym i drugim.
Definicja wzoru przemysłowego zawarta jest w art. 102 i mówi, że
„wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.”
Wzór przemysłowy musi odznaczać się indywidualnym charakterem, co oznacza, że ogólne wrażenie jakie wywoła na użytkowniku musi różnić się od ogólnego wrażenia wywołanego przez inny, upubliczniony wzór, który zgłoszony był wcześniej.
Natomiast znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony. Ustawa wskazuje nawet co szczególnie może być uznane za znak towarowy:
Wyraz, włącznie z nazwiskiem;
Rysunek;
Litera;
Cyfra;
Kolor;
Forma przestrzenna, w tym również kształt towaru lub opakowania;
Dźwięk.
Etykieta produktu może być uznana zarówno za znak towarowy, jak i wzór przemysłowy, gdyż faktycznie jest to mieszanka kolorów, grafiki i słów. Wszystko zależy od tego, czy jest element wyłącznie umożliwiający rozpoznanie marki w postaci oznaczenia słownego lub rysunkowego, czy faktycznie indywidualnie określone opakowanie lub symbol graficzny.
Sprawdzając rejestry można dojść do wniosku, że najczęściej marki korzystają z ochrony etykiet na podstawie zgłoszenia znaku towarowego, choć zdarzają się i takie, które rejestrują je również w ramach wzoru przemysłowego. Za przykład można wskazać grupę Maspex sp. z o.o., która w swoim portfolio posiada markę Tymbark. Jej etykiety można znaleźć zarówno w wyszukiwarce znaków towarowych, jak i wzorów przemysłowych. Ten sposób ochrony wydaje się najpełniejszy i doskonały dla przedsiębiorców tworzących wiele różnych produktów i często zmieniających szatę graficzną lub opakowania.
Niezarejestrowany znak towarowy również pod ochroną?
Polskie prawo dopuszcza sytuacje, w których znak towarowy mimo wszystko jest chroniony. Przepisy, które zapewniają taką ochronę niezarejestrowanego znaku towarowego to w szczególności:
Kodeks cywilny – w szczególności artykuł 4310 (przesłanki ochrony prawa do firmy)
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – przepisy artykułów 5 i 10
Ustawa o prawie autorskim – wyłącznie w zakresie graficznej identyfikacji marki
Jednak warto powiedzieć sobie wprost, że nie są to regulacje mocno intensyfikujące odpowiedzialność sprawcy naruszeń
Zresztą wyrok Sądu Najwyższego o sygnaturze II CK 487/03 z dnia 11 sierpnia 2004 roku również wprost wskazuje, że „celem zakazu nieuczciwej konkurencji jest eliminacja wszelkich działań mogących w jakikolwiek sposób powodować pomyłki co do przedsiębiorcy lub jego wyrobu (…) Nie może on zastępować ochrony wynikającej z przepisów regulujących prawa bezwzględne (patent, znak towarowy itp.) ani powodować ochrony wynikającej z tych przepisów.”
Bez rejestracji znaku towarowego, prawo do ochrony firmy przedsiębiorcy powstaje dopiero z momentem rozpoczęcia komercyjnego posługiwania się nią na rynku, co nie musi być jednoznaczne z momentem założenia działalności gospodarczej. Oprócz tego, że chwila ta może nastąpić zarówno przed jak i po rozpoczęciu działalności, to rodzi problem w momencie gdy przedsiębiorca lub osoba fizyczna chciałby w przyszłości posługiwać się jakimś znakiem towarowym. Bez ujawnienia tego faktu w rejestrze nie ma możliwości „rezerwacji” i ochrony przyszłej nazwy firmy czy jej logo. Ochrona niezarejestrowanego znaku towarowego nie jest wykazana w żadnym rejestrze, toteż po naruszeniu prawa należy wdać się w spór sądowym, podczas którego to sąd orzeknie, czy faktycznie prawo do znaku towarowego przysługuje właśnie temu podmiotowi. Oczywiście procedura jest długotrwała, a kompletowanie dowodów może okazać się uciążliwe lub nawet niemożliwe.
Dodatkowo trzeba pamiętać ze ochrona ogranicza się wyłącznie do branży, w której funkcjonuje przedsiębiorstwo i tylko na rynku, na którym przedsiębiorca bez zastrzeżonego znaku towarowego działa.
Jak chronić znak towarowy w Polsce?
Coraz większa świadomość przedsiębiorców i osób fizycznych sprawia, że nowe znaki towarowe w Polsce pojawiają się praktycznie codziennie, toteż ich ochrona jest niezmiernie ważna.
Kto może uzyskać ochronę znaku towarowego?
Prawo ochronne przysługuje uprawnionemu, którym może być zarówno osoba zgłaszająca lub inna, która nabyła prawo do znaku towarowego. Krąg uprawnionych podmiotów może być większy, prawo nie przysługuje wyłącznie jednej osobie.
Indywidualny znak towarowy – wyłączne prawo używania znaku towarowego przez jeden podmiot;
Wspólne prawo ochronne – w ten sposób prawo przysługuje kilku osobom, które zgłosiły wspólnie znak towarowy. Zasady używania znaku wówczas określone są w regulaminie przyjętym przez przedsiębiorców.
Wspólny znak towarowy – inny rodzaj wspólności, który przysługuje członkom organizacji lub osobom prawnym funkcjonującym na podstawie przepisów prawa publicznego;
Znak gwarancyjny – przeznaczony dla organizacji zrzeszających i osób, które spełniają wymogi zawarte w regulaminie znaku.
Przygotowanie znaku towarowego do rejestracji
Wskazać trzeba, że nie każde oznaczenie może zostać uznane za znak towarowy. Najważniejszym elementem jest jego funkcja odróżniająca. Nie oznacza to, że znak towarowy musi być oryginalny, lecz na tyle charakterystyczny, aby identyfikował dany produkt lub markę i nie wprowadzał nikogo w błąd.
Istnieje szereg przesłanek bezwzględnych uniemożliwiających rejestrację znaku, które zostały wskazane w art. 1291 PWP, niektórymi z nich są:
Oznaczenie nie nadające się do odróżnienia w obrocie towarów, dla których zostało zgłoszone;
Zgłoszenie oznaczenia w złej wierze lub w sprzeczności z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;
Oznaczenie opisowe lub rodzajowe, które w obrocie funkcjonują do wskazania rodzaju towaru, jakości funkcji czy sposobu wytwarzania – przykładem może być odmowa próby zastrzeżenia słów „jabłko” czy „smaczne jabłko”
Oznaczenia, które wynikają z języka potocznego lub używane są w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych;
Oznaczenia wprowadzające w błąd co do charakteru, jakości czy pochodzenia towaru;
Oznaczenia zawierające symbole Rzeczpospolitej Polskiej wykorzystane bez zgody organu państwa;
Ponadto artykuł 1321 określa również względne przesłanki, które będą powodem odmowy. Najczęstszym z nich jest kolizja z identycznym lub podobnym znakiem towarowym, którą można wskazać w sprzeciwie wniesionym do urzędu w terminie 3 miesięcy od opublikowania zgłoszenia.
Procedura zgłoszenia znaku towarowego
Najważniejszymi elementami jest odpowiednie przygotowanie znaku, a także upewnienie się, że oznaczenie może zyskać ochronę. W tym celu należy sprawdzić, czy podobny lub identyczny znak nie został już zgłoszony. Dzięki bazie wyszukiwarki dostępnej na stronie urzędu patentowego, np. TMview lub Madrid Monitor.
Jeśli istnieje pewność, że znak może zostać zarejestrowany, wówczas należy dokonać zgłoszenia poprzez wypełnienie podania, wskazanie towaru i usługi według nicejskiej klasyfikacji, a także wniesienie opłaty. W zależności od tego czy jest to zgłoszenie w postaci elektronicznej czy też nie opłata za znak towarowy dla towarów i usług w jednej klasie towarowej wynosi odpowiednio 400 i 450 zł.
Po dokonaniu zgłoszenia będzie ono ujawnione w wyszukiwarce urzędu patentowego, a jeśli urząd nie stwierdzi przeszkód zostanie opublikowanie w Biuletynie Urzędu Patentowego. Wówczas rozpocznie się trzymiesięczny termin, w którym osoby trzecie mogą wnieść sprzeciw wobec zgłoszonego znaku. Jeśli jednak nie będzie podstaw do sprzeciwu Urząd Patentowy wyda decyzję o udzieleniu prawa ochronnego, która zostanie opublikowana w Wiadomościach Urzędu Patentowego.
Od tego momentu pozostaje tylko monitoring znaku towarowego w celu kontrolowania czy ktoś nie narusza prawa ochronnego.
Procedury zgłoszenia wzoru przemysłowego
Procedura zgłoszenia wzoru przemysłowego jest bardzo podobna do tej dotyczącej znaku towarowego. Jednak w przypadku wzorów przemysłowych jeszcze większą uwagę należy poświęcić przygotowaniu go do rejestracji. Opłata za zgłoszenie wzoru jest stała i wynosi 300 zł.
Opakowanie produktu – Jaki wzór przemysłowy można ochronić?
Najważniejszą różnicą odróżniającą wzór przemysłowy od znaku towarowego jest fakt, że wzór powinien być nowy i odznaczać się indywidualnym charakterem. Wzór uważa się za nowy, jeśli twórca bądź jego następca prawny udostępnił go publicznie nie więcej niż na 12 miesięcy przed datą zgłoszenia.
Dlatego najrozsądniej jest po zaprojektowaniu wzoru w pierwszej kolejności dokonać zgłoszenia w Urzędzie Patentowym, a dopiero po tym wprowadzić go na rynek. Wówczas ryzyko ujawnienia wzoru przez osobę trzecią lub uchybienia terminu jest bliskie zeru.
Wskazać trzeba, że również w przypadku wzorów przemysłowych istnieje szereg przesłanek, które uniemożliwiają jego rejestrację. Przepisy częściowo odsyłają do art. 1291 ustawy o prawie własności przemysłowej, który dotyczy znaków towarowych.
Pełny katalog bezwzględnych elementów uniemożliwiających rejestrację wzoru przemysłowego:
Wykorzystywanie wzoru sprzecznie z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;
Elementy o wartości symbolicznej, religijnej, patriotycznej, kulturowej obrażające uczucia religijne patriotyczne lub tradycję narodową;
Symbole Rzeczypospolitej Polskiej, a także innych, obcych państw, w szczególności godło, barwy lub hymn;
Oznaczenie przyjęte do stosowania w obrocie – na przykład znak jakości, bezpieczeństwa lub cecha legalizacji.
Czy można rozszerzyć zasięg terytorialny ochrony identyfikacji firmy?
Zarówno ochrona znaku towarowego, jak i wzoru przemysłowego może zwiększyć swój zasięg poza granicę Polski. Stało się to możliwe za sprawą umów międzynarodowych, których stroną jest również Polska.
Znak towarowy – ochrona międzynarodowa
Procedura rejestracji znaku towarowego na terenie Unii Europejskiej jest możliwa do przeprowadzenia przed Urzędem UE ds. Własności Intelektualnej. Jest to doskonałe rozwiązanie dla przedsiębiorców prowadzących swoją działalność w innych krajach Unii Europejskiej, ponieważ dzięki rejestracji w EUIPO znak zyskuje ochronę we wszystkich 28 państwach członkowskich.
Dokonać zgłoszenia można drogą elektroniczną, tradycyjną lub osobiście. Opłata za zgłoszenie tradycyjne wynosi 1000 EUR, natomiast elektroniczne 850 EUR. Czas trwania ochrony wynosi 10 lat i może być przedłużany w nieskończoność (pod warunkiem wnoszenia opłat).
Istnieją dwa tryby dokonania zgłoszenia – Fast Track i tryb zwykły. W trybie przyspieszonym nadawany jest szybszy bieg, który sprawia, że czas opublikowania decyzji skraca się o ponad połowę. Jednak żeby z niego skorzystać trzeba spełnić dwa warunki:
Towary i usługi, do których odnosi się znak trzeba wybrać z bazy danych terminów, które zostały zaakceptowane przez urząd UE – zharmonizowana baza danych zawiera ponad 70tys. terminów, z których użytkownicy mogą wybrać towary i usługi, które chcą objąć ochroną. Wykaz jest bardzo szczegółowy z całą pewnością można znaleźć tam najpopularniejsze pozycje (drewno, pręty, klej, napoje kawowe, usługi marketingowe, prawne itp.), można sprawdzić go przed rejestracją znaku w kreatorze wykazu usług i towarów udostępnionego na stronie Urzędu UE ds. własności intelektualnej.
Opłata za znak musi być uiszczona z góry.
Tryb zwykły umożliwia większą elastyczność co do zgłaszanych wniosków. W nim można wskazać własny wykaz towarów i usług, zgłosić wspólny znak towarowy lub przekształcić go na znak towarowy międzynarodowy. Formularze i wnioski dotyczące procedury unijnej można znaleźć na stronie urzędu UE.
Oprócz procesu unijnego, za sprawą Porozumienia madryckiego, przedsiębiorcy mogą skorzystać z systemu międzynarodowej rejestracji znaków towarowych. Aby móc z niej skorzystać, należy w pierwszej kolejności zarejestrować znak w kraju pochodzenia, a opłata od wniosku o rejestrację międzynarodową wynosi dodatkowo 600 zł. Co ważne, osoby fizyczne i prawne pochodzące z Polski powinny wnieść zgłoszenie do Biura Międzynarodowego w Genewie. Toteż opłata powinna zostać pobrana we frankach szwajcarskich, a zgłoszenie powinno zostać złożone w języku angielskim lub francuskim.
Wzór przemysłowy – ochrona międzynarodowa
Podobnie jak w przypadku znaku towarowego, wzór przemysłowy może być chroniony na podstawie rozporządzenia Unijnego (WE) nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 roku. Na jego podstawie ochronie podlega wyłącznie:
Wygląd produktu tj. kształt, forma, motyw, kolory lub materiały;
Architektura i aranżacja danych przestrzeni;
Wzór służący zapewnieniu wielokrotnego składania lub łączenia wzajemnie produktów w systemie modułowym.
Zgłoszenia należy dokonać bezpośrednio w Urzędzie UE lub za pośrednictwem polskiego Urzędu Patentowego. Wzór na terenie wspólnoty chroniony jest przez 5 lat i można przedłużyć go jedynie czterokrotnie, na maksymalny okres do 25 lat.
Ochrona międzynarodowa natomiast możliwa jest na podstawie aktu genewskiego porozumienia haskiego przyjętego 2 lipca 1999 roku. Zgłoszenie można dokonać w biurze międzynarodowym w Genewie lub za pośrednictwem Urzędu Patentowego RP. Maksymalny czas ochrony wynosi również 25 lat. Podobnie jak w przypadku znaku towarowego i tym razem wniosek winien być utworzony w języku angielskim lub francuskim, a opłata podstawowa wynosi 397 franków szwajcarskich.
Podsumowanie
Problematyka ochrony prawnej marki jest skomplikowana i może przysporzyć wielu problemów. Jednak nie ma wątpliwości co do tego, że nie należy bagatelizować znaczenia identyfikacji przedsiębiorstwa. Prawo ochronne powstało po to aby ułatwić byt podmiotów na rynku gospodarczym, dlatego warto korzystać z jego dobrodziejstw. Prowadząc biznes niezmiernie ważnym jest, aby eliminować sytuacje, nad którymi można nie zapanować poprzez działania prewencyjne. Bez tego można sprowadzić na siebie wiele problemów i stresu wynikającego z konieczności przeprowadzania postępowań sądowych, które w przypadku braku rejestracji znaku towarowego znacznie częściej mogą zakończyć się niepowodzeniem.
Pytania i odpowiedzi
Zgodnie z definicją zawartą w ustawie prawo własności przemysłowej (p.w.p.), znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.
Definicja wzoru przemysłowego również jest zawarta w ustawie p.w.p. Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.
Tak jak sygnalizowaliśmy w tekście, ochrona praw własności przemysłowej to złożone zagadnienie. Możliwość uzyskania ochrony zależy od wielu zmiennych, które trzeba przeanalizować każdorazowo w oparciu o konkretny stan faktyczny.
Zaufali nam: