Czy mogę legalnie wykorzystywać pliki pobrane z Internetu: grafiki, filmy, muzykę?

Podstawowym aktem prawnym określającym zasady funkcjonowania prawa autorskiego w Polsce jest Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która przez następne lata była aktualizowana i poszerzana o kolejne przepisy, dostosowane do dyrektyw Unii Europejskiej oraz zmieniających się warunków prawnych, oraz społecznych.

Za przedmiot prawa autorskiego uznawany jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, zwany utworem, zgodnie z art. 1 ustawy. W szczególności chronione będą utwory muzyczne, fotograficzne i filmowe. Za utwór natomiast nie można uznać: odkryć, idei, procedur itp.

Przepisy wskazują także wprost, kto jest podmiotem chronionym: art. 8., stanowi, iż jest nim twórca. Zachodzi domniemanie, że jest osoba, której nazwisko uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu. Autor pracy ma osobiste prawo do udostępnienia swojego autorstwa i ma prawo do wynagrodzenia autorskiego. Twórca może jednak przenieść swoje prawa majątkowe na inny podmiot nawszystkich polach eksploatacji znanych w chwili zawierania umowy lubtylko na wybranych, natomiast jego prawa osobiste są niezbywalne oraz nieograniczone w czasie, a także niepodlegające zrzeczeniu się.

Zachodzi zatem jasność, aby skorzystać z dzieła autora, należy sporządzić umowę, na podstawie której dzieło może zostać wykorzystywane, a autor otrzymuje zapłatę. Istnieją jednak sytuacje, w których ustawodawca przewiduje możliwość bezpłatnego korzystania z dzieła.

Dozwolony użytek i korzystanie z darmowych baz

Korzystając z plików umieszczonych w sieci, powstaje jednak wątpliwość czy istnieje prawo do ich użycia. Co do zasady powinniśmy uzyskać zgodę autora na korzystanie z utworu. Ustawa przewiduje jednak wyjątki, kiedy bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu.

Prawa autorskie autora nie zostają naruszone, w przypadku instytucji dozwolonego użytku. Ustawodawca tym samym stwarza możliwość korzystania z dzieła bez ponoszenia negatywnych konsekwencji prawnych. Wolno bowiem nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. W przypadku działań internetowych warto wskazać, iż nie dotyczy to np. do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że obejmuje to własny użytek w celach naukowych bez wynagrodzenia. Utwór zatem powinien uprzednio zostać już wprowadzony do powszechnego obrotu przez właściciela praw majątkowych, aby można było z niego swobodnie korzystać.

Alternatywą jest skorzystanie z internetowych baz, które udzielają darmowej licencji, gdzie autorzy fotografii, muzyki czy filmów dzielą się bezpłatnie swoimi utworami.

Prawo cytatu – kiedy możemy go używać?

Ustawodawca dopuszcza także możliwość ze skorzystania fragmentów dzieła na zasadzie prawa cytatu. Art. 29. ustawy stanowi, iż wykorzystywanie dzieła jest dozwolone w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości.

Warunkiem skorzystania z dzieła na zasadzie cytowania jest nałożony obowiązek w art. 34., który wskazuje konieczność podania imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Warto wskazać, że w tym przypadku, że twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Oznacza to w praktyce, że można używać fragmentów utworu innych twórców do stworzenia własnego, jeżeli zachodzą przesłanki z art. 29 i 34 ustawy.