Crowdsourcing – definicja i geneza
Termin crowdsourcing („Wiedza tłumu”) to rozwiązane, które swoje początki ma w XVIII wieku, kiedy to Wielka Brytania zapragnęła zostać światowym mocarstwem. Wówczas brytyjski rząd postanowił ogłosić konkurs dla obywateli na opracowanie najlepszej metody określania precyzyjnej pozycji statku na morzu. Nagroda główna wynosiła nawet 20tys. funtów, a proporcjonalnie otrzymywała ją każda osoba, która miała choćby cząstkowy wkład w rozwiązanie problemu. Idea crowdsourcingu pojawiała się w historii jeszcze wiele razy, a konkursy na najlepsze rozwiązania były popularne w zachodniej Europie, między innymi ze względu na różnorodność zgłaszanych projektów.
Mimo to, dopiero w 2006 roku po raz pierwszy użyto terminucrowdsourcingw magazynie „Wired”. Opisano nim sposób na wyznaczenie nowego celu wykorzystania zewnętrznego kapitału ludzkiego, odmiennego od outsourcingu. To właśnie dziennikarz J. Howe zaprezentował pierwsze dwie definicje crowdsourcingu.
Definicje
Pierwsza z nich przyjmuje założenie przejęcia zadań, zwykle wykonywanych przez pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie, przez bliżej niezidentyfikowaną, dużą grupę ludzi poprzez wystosowanie otwartego zaproszenia. Zaproszona grupa jest zróżnicowanym zbiorowiskiem osób. Główne założenie tej definicji opiera się na tezie, że każda osoba posiada jakąś wiedzę lub doświadczenie, które ktoś inny może uznać za cenne i przydatne.
Definicja druga skupia się bardziej na wykorzystaniu idei open source w sferach niezwiązanych z informatyką i cyfryzacją. Open source to otwarte oprogramowanie udostępniane do swobodnej modyfikacji innym osobom bezpłatnie. Dzięki temu inni mogą tworzyć własne programy w oparciu o algorytmy wpuszczone do globalnej sieci. Choć open source nie możne być wprost przeniesiony na grunt crowdsourcingu, to jednak oba sposoby posiadają pewne podobieństwa. Choć w przypadku crowdsourcingu to przedsiębiorca poddaje problem pod rozwagę, a jednostki starają się go rozwiązać.
Natomiast najbardziej popularna i aktualna definicja crowdsourcingu wskazuje, że jest to„cyfrowy i rozproszony model produkcji lub rozwiązywania problemów przez internatów, realizujący konkretne cele organizatora.”
Najważniejszą cechą crowdsourcingu jest współdziałanie amatorów w wykonywaniu zadań dotychczas zarezerwowanych wyłącznie dla specjalistów. Amatorzy łączą się w grupach, więc każda jednostka ma do wykonania swoje zadanie według swojego zasobu wiedzy jednak w zbiorowisku jednostki stanowią znacznie większy potencjał, który wykorzystać można do rozwiązywania problemów.
Rozwiązania przez współpracę tłumu – czy to się może udać?
Oczywiście! Dodatkowo sukces przedsięwzięcia jest niejako podwójny – organizacja otrzymuje wsparcie i pomoc przy tworzeniu projektu, a jednocześnie powstaje baza przyszłych klientów gotowych korzystać z powstałych rozwiązań.
Często uznaje się, że crowdsourcing to po prostu poinformowanie w Internecie społeczności o temacie przedsięwzięcia i pasywne oczekiwanie na rozwiązania. W praktyce może się okazać, że taki sposób działania nie przyniesie oczekiwanych rezultatów i zamiast usprawnić pozyskiwanie wiedzy wydłuży cały proces.

Plan i realizacjacrowdsourcingu

Aby skutecznie skorzystać ze wsparcia społeczności przedsiębiorca musi przyjąć pewną taktykę i plan działania. Oczywiście będzie się to różnić w zależności od obranego celu i specyfiki branży.
Żeby współpraca tłumu się udała organizator musi dobrze wskazać grupę, która ma podzielić się wiedzą. Dlatego kluczowe jest określenie kwestii kompetencji, które powinna posiadać społeczność, a także rozważyć jakie informacje można udostępnić aby uczestnicy mogli pozyskać wystarczającą wiedzę i ukończyć zadanie bez jednoczesnego oddawania przez przedsiębiorstwo swojego obecnego know-how konkurencji.
Odpowiednio zaplanowane działania crowdsourcingowe dają bardzo duże szanse na powodzenie ale jak w każdym modelu biznesowym istnieje ryzyko nieuzyskania oczekiwanych wyników. Powody mogą być różne, jednak najczęstszymi są błędne sformułowanie zadania i niewystarczający sposób motywacji uczestników.
Crowdsourcing – dla kogo to dobry model biznesowy?
Współdziałanie tłumu to rozwiązanie, z którego mogą skorzystać praktycznie wszyscy przedsiębiorcy. Ta metoda jest bardzo prosta, oparta na angażowaniu społeczności i ciągłemu poszerzaniu bazy uczestników gotowych podzielić się swoją wiedzą i przede wszystkim czasem.
Kto może skorzystać z crowdsourcingu?
Współdziałanie tłumu świetnie sprawdzi się dla:
Start-up’ów
Organizacji non-profit
Organizacji rządowych
Samorządów terytorialnych
Przedsiębiorców o ugruntowanej pozycji
Osób fizycznych
Artystów
Jak z niego skorzystać?
Najważniejszym kryterium doboru skorzystania z tego modelu biznesowego jest chęć pozyskania nowych zasobów i zaangażowania, któremu przyświeca pewna idea. Mimo to, należy pamiętać o kilku zasadach, dzięki którym crowdsourcing może wesprzeć biznes.
Przede wszystkim aby był skuteczny, działania crowdsourcingowe powinny być nieskomplikowane i zrozumiałe dla społeczności. Określenie celu powinno być precyzyjne ale jednocześnie nie zagrażające kreatywności osób biorących udział w przedsięwzięciu. Ponadto platforma, dzięki której organizacja będzie zbierać zasoby musi być angażująca i sprawiać, że tłum chętnie do niej powróci.
Działania crowdsourcingowe najczęściej realizowane są w oparciu o serwisy społecznościowe lub specjalnie przygotowane w tym celu strony internetowe. Wyróżnia się kilka podstawowych metod działania na kanwie których można oprzeć swój biznes. Co ważne, nie trzeba ograniczać się tylko do jednego modelu, można je swobodnie mieszać.
Modele działania crowdsourcingu
Mikropraca – wykonywanie, najczęściej zdalne, drobnych zadań mających znaczenie w stworzeniu większego projektu;
Wykorzystanie inteligencji zbiorowej – pozyskiwanie wiedzy i informacji potrzebnych do rozwiązania problemów przez tłum
Wspólne finansowanie – tzw. crowdfunding, polega na pozyskiwaniu funduszy od społeczności na skonkretyzowany projekt
Współtworzenie wartości – korzystanie z potencjału twórczego użytkowników do kreowania nowych innowacyjnych usług
Wspólne głosowanie – dzielenie się opinią przez społeczność, tworzenie rankingów, które przyczynia się do wyłonienia najlepszej usługi lub projektu.

Wady i zalety crowdsourcingu

Crowdsourcing przez niektórych uznawany jest za wolontariat XXI wieku, który nie opiera się wyłącznie na oddaniu czasu wolontariusza ale przede wszystkim na jego wiedzy, kreatywności i doświadczeniu. Z tego stwierdzenia można wywieść wiele kluczowych zalet akcji crowdsourcingowych:
Zidentyfikowanie potrzeb i oczekiwań konsumentów;
Oszczędność funduszy i czasu poprzez zaangażowanie tłumu;
Różnorodność zgłoszonych pomysłów;
Korzyści marketingowo – promocyjne;
Stworzenie zaangażowanej społeczności
Jednak nie jest to narzędzie pozbawione wad. Aby działania crowdsourcingowe były skuteczne powinny być dobrze zaplanowane i wyważone. Jeśli tłum nie zostanie dobrze sprofilowany, masowy charakter działania może zmniejszać wartość otrzymywanych wyników. Przedsiębiorcy muszą liczyć się również z możliwością wycieku poufnych informacji do konkurencji.
Ponadto może mieć to swoje negatywne skutki nastatus quowielu branż i tzw. psucia rynku. Miało to miejsce w przypadku firmy Uber, która na kanwie współdziałania tłumu stała się ogromną konkurencją dla korporacji taksówkarskich. Ich działania miały negatywny skutek na branżę motoryzacyjną i poziom zatrudnienia, a dotychczasowy tradycyjny model biznesowy branży przewozowej musiał szybko zostać dostosowany do nowych realiów.
Polskie prawo a crowdsourcing
Choć Unia Europejska wystosowała rezolucje (2017/2003(INI) , czyli dokument, który ma za zadanie zmotywować państwa członkowskie do podjęcia działań w kierunku zmiany na gruncie prawa krajowego w zakresie crowdsourcingu. Polskie prawo nie przystosowało się do zmian na rynku współdzielenia ekonomicznego. Jednak nie stanowi to przeszkody dla zastosowania ogólnych zasad wynikających z już obowiązujących przepisów.
Z perspektywy crowdsourcingu najistotniejsze mogą okazać się regulacje dotyczące ogólnego prawa zobowiązań,prawa pracya przede wszystkim praw autorskich i własności intelektualnej. Wszak najczęściej to właśnie dobra z zakresu własności intelektualnej stanowią przedmiot współdzielenia.
Należy zapewnić legalność korzystania z utworów lub innego rodzaju własności intelektualnej. Aby można było tego dokonać, przedsiębiorca powinien doskonale przygotować umowę licencyjną, w ramach której będzie mógł korzystać z przedmiotu ochrony.
Wiele inicjatyw crowdsourcingowych organizowanych jest w ramach konkursu, dlatego i te regulacje warto znać. Konkursy działają najczęściej w oparciu o przepisy 919-921 kodeksu cywilnego, czyli te, dotyczące przyrzeczenia publicznego, a ich organizacja nie powinna sprawić kłopotu. Kryteria wyboru powinny zostać określone w regulaminie konkursu, toteż najistotniejszym dokumentem, który powinien zostać rzetelnie przygotowany jest właśnie regulamin. Pamiętać też trzeba, że przyrzeczenie publiczne wywołuje skutki w stosunku do organizatora konkursu, toteż jeśli nie wywiąże się on ze swoich obowiązków, uczestnicy mogą dochodzić naruszenia swoich praw.
Przykłady crowdsourcingu polskich przedsiębiorców
Obecnie wielu przedsiębiorców na całym świecie korzystać z możliwości jakie daje crowdsourcing. Choć nie każda kampania przynosi oczekiwane skutki, nawet Polscy przedsiębiorcy mogą poszczycić się sukcesami.
ArtInPost – ekoPaczkomaty
Najnowszym przykładem kampanii współtworzenia społecznego jest ArtInPost 2021. Jest to konkurs na kreatywny projekt graficzny paczkomatów, którego celem był wpływ na wygląd przestrzeni publicznej. Powstał w ramach szerzenia informacji marketingowych na temat utożsamiania się marki z ideą ekologii, zero waste i green delivery. Efektem konkursu było ponad 14 tysięcy zgłoszeń z czego wszystkie finałowe projekty miały zostać nadrukowane na paczkomatach w największych polskich miastach a także w okolicy zamieszkania twórców.
Kompania Piwowarska
Innym, podobnym przykładem jest akcja przeprowadzona przez Kompanię Piwowarską w skutek której miał powstać innowacyjny i ciekawy pomysł dla marki Redd’s. Wówczas ponad 500 osób przygotowało projekty grafik, zdjęć i filmów.
Forum wymiany uwag i pomysłów
Wiele firm korzysta również ze specjalnie stworzonych platform do wymiany pomysłów, uwag i propozycji związanych z rozwojem marki. Najczęściej sprowadza się to do forum, na którym użytkownicy mogą pomagać w rozwiązywaniu problemów przedsiębiorców. Tym sposobem Dell w przeszłości pozyskało ponad 21 tysięcy konceptów na produkcję urządzeń, z których wiele zostało wykorzystanych.
Crowdsourceing – słowem podsumowania
Crowdsourcing jest typowym zjawiskiem dla gospodarki współpracy. Internet i nowe technologie stanowią podstawę komunikacji w obecnym świecie, a idea wspólnego rozwiązywania problemów i poszukiwania odpowiedzi jest znacznie efektywniejsza niż działalność w pojedynkę. Internauci są otwarci na współpracę z korporacjami dlatego z roku na rok znaczenie i powodzenie działań crowdsourcingowych jest coraz większe.
Z raportu przeprowadzonego w 2018 roku przez Gartner Inc. Wynika, że ponad ¾ wiodących firm na rynku globalnym korzysta z różnych form crowdsourcingowych. Nie ulega wątpliwości, że dzięki zaangażowaniu społeczności przedsiębiorcy nie dość, że zyskują tani i wiarygodny sposób weryfikacji powodzenia swojego pomysłu na rynku to otrzymują feedback o sposobie prowadzenia działań, a także przywiązanie i przede wszystkim utożsamianie się z organizowanymi przez nich przedsięwzięciami, które bezpośrednio mają wpływ na wyniki finansowe.
FAQ
Co ciekawe, nowa forma finansowania przedsięwzięć, którą opisujemy w tekście, jest powszechnie stosowana przez firmy na całym świecie, nie tylko w Polsce. Jeżeli jednak chodzi o nasz porządek prawny, to również największe firmy stosują crowdsourcing. W tekście podajemy przykłady: jest to, chociażby Kompania Piwowarska czy InPost.
Przede wszystkim warto ten proces dobrze zaplanować, zarówno pod kątem marketingowym (np. kampanii w social media), ale także pod kątem organizacyjno-prawnym. Przygotowanie prostych, ale kompletnych dokumentów i informacji w crowdsourcingu to niezwykle ważna kwestia. W tym kontekście należy rozważyć skorzystanie z usług doradcy- prawników z kancelarii prawnej.
Pomimo kilku regulacji dot. crowdsourcingu na szczeblu unijnym, w polskim porządku prawnym nie ma jednej ustawy w tym zakresie. Nie oznacza to jednak, że nie ma żadnych norm prawnych, które trzeba mieć na uwadze przy rozpoczęciu tego rodzaju zbiórki środków. Tak jak pisaliśmy w poprzednim pytaniu, warto temat crowdsourcingu w firmie rozpocząć analizą prawną, która może zostać zlecona naszej kancelarii.
Zaufali nam: