Realizacja zamierzeń gospodarczych o szerokim zasięgu wymaga pozyskania odpowiednio dużego kapitału. Łatwo dostępną alternatywą dla klasycznego emitowania akcji na giełdzie przez spółki akcyjne może okazać się crowdfunding udziałowy, zwany także crowdfundingiem inwestycyjnym. Jak funkcjonuje ten mechanizm?
Na czym polega crowdfunding?
Komisja Europejska w swoim stanowisku z dnia 14 marca 2014 roku zdefiniowała crowdfunding jako finansowanie społecznościowe odnoszące się do otwartego zaproszenia skierowanego do społeczeństwa, którego celem jest pozyskanie środków finansowych na realizację określonego projektu. Zwykle fundusze zbierane są za pośrednictwem platform crowdfundingowych udostępnianych w internecie dla nieoznaczonego kręgu adresatów.
Odmianą tego zjawiska jest crowdfunding udziałowy. W tym przypadku działalność platformy crowdfundingowej realizowana jest na rzecz spółek, które w zamian za wsparcie finansowe emitują akcje, obligacje lub udziały. Nie chodzi w tym przypadku o crowdfunding charytatywny.
Od czasu zajęcia stanowiska przez Komisję Europejską minęło sporo czasu i Wspólnota, a w ślad za nią Polska unormowały crowdfunding udziałowy na poziomie legislacyjnym. Reguluje go Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 roku w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2017/1129 oraz dyrektywę (UE) 2019/1937 (tzw. rozporządzenie ECSP, ang. European Crowdfunding Service Providers). Na poziomie krajowym crowdfundingiem udziałowym zajmuje się ustawa z dnia 7 lipca 2022 roku o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom.
Polski ustawodawca w art. 1 pkt. 16 ustawy wprowadził pojęcie usługi finansowania społecznościowego, odwołując się do art. 2 ust. 1 lit. a rozporządzenia. Chodzi o kojarzenie inwestorów zainteresowanych finansowaniem przedsięwzięć gospodarczych z właścicielami projektów z wykorzystaniem platformy finansowania społecznościowego, obejmujące którekolwiek z następujących działań:
ułatwienie udzielania pożyczek;
subemisję bez gwarancji emisji w odniesieniu do zbywalnych papierów wartościowych i instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego, wystawionych przez właścicieli projektów lub spółkę celową oraz przyjmowanie i przekazywania zleceń klientów (inwestorów oraz właścicieli projektu) w odniesieniu do tych zbywalnych papierów wartościowych i instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego.
Pod pojęciem właściciela projektu należy rozumieć każdą osobę fizyczną lub prawną, która ubiega się o finansowanie za pomocą platformy. Z kolei inwestorem będzie każda osoba, która nabywa zbywalne papiery wartościowe lub udziela pożyczek za pomocą platformy.
Nowa regulacja ma na celu ułatwienie crowdfundingu transgranicznego, a także nałożenia na platformy crowdfundingowe regulacji, które ułatwią korzystanie z usługi i uczynią ją bardziej bezpieczną. Firma, która planuje zorganizować platformę do finansowania społecznościowego, powinna w pierwszej kolejności zasięgnąć porady kancelarii prawnej, która pomoże opracować długofalową strategię działania.
Rodzaje finansowania w crowdfundingu udziałowym
Nowe regulacje rozróżniają dwa rodzaje crowdfundingu:
pożyczkowy (ang. peer-to-peer lending);
udziałowy, zwany też inwestycyjnym (ang. equity crowdfunding).
Crowdfunding pożyczkowy opiera się na udzielaniu finansowania krótkoterminowego i w niewielkich kwotach pieniężnych. Pieniądze wpłacane są przez inwestorów na rzecz konkretnego projektu zarządzanego przez właściciela. Ustawa określa takie działanie jako indywidualne zarządzania portfelem pożyczek. Każdy inwestor udziela platformie indywidualnego pełnomocnictwa do inwestowania przekazanych środków w jeden lub większą liczbę projektów Warto zwrócić uwagę, że crowdfunding pożyczkowy nie może dotyczyć pożyczek konsumenckich (motyw 8. rozporządzenia).
Z kolei typowy crowdfunding udziałowy polega na nabywaniu przez inwestorów emitowanych papierów wartościowych w zamian za finansowanie projektu. Sama idea tego mechanizmu jest prosta:
przedsiębiorca zwraca się do crowdfundingowej platformy o akceptację swojego projektu;
platforma zatwierdza założenia biznesowe;
inwestorzy nabywają papiery wartościowe w zamian za kapitał;
zgromadzone środki służą do rozwoju spółki.
Crowdfunding udziałowy może być stosowany zarówno przez nowozałożone start-upy, które szukają wsparcia dla innowacyjnych projektów, jak i firmy posiadające już ugruntowaną sytuację na rynku – jako dodatkowe źródło finansowania. Jako przykłady firm z tradycjami, które sięgnęły po crowdfunding społecznościowy można wymienić m.in. Browar Jastrzębie S.A – dwie emisje o sumie 5,4 miliona złotych oraz Wisła Kraków S.A. – dwie emisje o sumie 7,1 miliona złotych.
O tym, czy crowdfunding może być efektywnym sposobem na kumulację kapitału warto porozmawiać z profesjonalistami z branży doradztwa finansowego i podatkowego.
Platformy do crowdfundingu udziałowego
Na rynku funkcjonuje wiele platform do finansowania typu equity. Różnią się one m.in. warunkami świadczenia usług, kosztami kampanii reklamowych oraz dostępnymi możliwościami reklamowymi. Przed nawiązaniem współpracy należy zapoznać się z regulaminem świadczenia takich usług, aby spośród dostępnych możliwości wybrać tę najlepszą. Przykładowe polskie platformy to:
Beesfund;
Emiteo;
CrowdWay;
CrowdConnect.
Obowiązki platform finansowania społecznościowego
Ustawa nakłada na podmioty świadczące działalność w zakresie platform crowdfundingowych szereg obowiązków i ograniczeń.
Konieczność uzyskania zezwolenia i nadzór KNF
Przed podjęciem działalności firma musi uzyskać zezwolenie na prowadzenie działalności jako dostawca usług finansowania społecznościowego. Zezwolenie jest wydawane przez odpowiedni organ regulacyjny (w Polsce KNF) i obowiązuje na terenie całej Unii Europejskiej. Zgodnie z art. 12 rozporządzenia ECSP taki wniosek musi zawierać następujące informacje:
nazwę, siedzibę i adres strony internetowej;
formę prawną przedsiębiorcy oraz jego umowę lub statut;
program działania ze wskazaniem rodzaju usług finansowania społecznościowego;
opis zarządzania i mechanizmów kontroli wewnętrznej;
opis systemów, zasobów i procedur w zakresie przetwarzania danych;
opis ryzyk operacyjnych oraz środków ostrożnościowych i dowód ich stosowania;
dane identyfikacyjne osób zarządzających oraz potwierdzenie ich dobrej opinii, wiedzy, kwalifikacji i doświadczenia;
opis zasad ewentualnego outsourcingu;
procedurę rozpatrywania skarg klientów;
opis procedur służących weryfikacji kompletności, prawidłowości i jasności informacji zawartych w arkuszu kluczowych informacji inwestycyjnych;
opis limitów inwestycyjnych stosowanych dla klientów określanych jako niedoświadczeni inwestorzy.
Zgodnie z art. 31 ustawy udzielenie zezwolenia oraz jego rozszerzenie podlega opłacie w wysokości nie większej niż równowartość w złotych 4500 euro. Co więcej za prowadzenia działalności pobiera się od przedsiębiorcy opłatę w wysokości wyliczonej na podstawie art. 32 ustawy, ale nie mniejszej niż 750 euro.
Warto też pamiętać, że KNF ma możliwość:
nakazania wstrzymania rozpoczęcia oferty finansowania społecznościowego albo przerwania jej przebiegu;
zakazania rozpoczęcia oferty finansowania społecznościowego;
określenia czynności, jakie przedsiębiorca może podejmować do czasu wygaśnięcia zezwolenia;
oznaczyć termin zakończenia prowadzonej działalności.
Niezależnie od nadzoru KNF zezwolenie wygasa automatycznie z dniem ogłoszenia upadłości dostawcy usług finansowania społecznościowego oraz z upływem 3 miesięcy od dnia otwarcia jego likwidacji.
Na żądanie KNF przedsiębiorca prowadzący biznes z zakresu finansowania społecznościowego ma obowiązek niezwłocznego przygotowania dokumentów związanych z działalnością platformy oraz udzielają pisemnych lub ustnych wyjaśnień. Firma musi też poddać się audytowi finansowemu realizowanemu na zlecenie KNF.
W jaki sposób chronieni są inwestorzy?
Ujednolicona regulacja to nie tylko możliwość kontrolowania firm z branży crowdfundingowej, ale także mocniejsza ochrona osób, które decydują się na pozyskiwanie kapitału w taki sposób.
Przede wszystkim ustawa w ślad za rozporządzeniem dokonuje rozróżnienia na inwestorów doświadczonych i niedoświadczonych (rozdział 21 rozporządzenia). Dywersyfikacja opiera się na wstępnym teście wiedzy oraz symulacji zdolności do ponoszenia strat, rozumianej jako potencjalna możliwość utraty 10% majątku netto. W toku analizy pod uwagę brane są takie kryteria jak:
doświadczenie inwestora, jego cele inwestycyjne oraz sytuacja finansowa;
zrozumienie ryzyka związanego z inwestowaniem in abstracto oraz inwestowanie w rodzaje usług dostępnych na platformie finansowania społecznościowego, w tym:
wcześniejsze inwestycje w zbywalne papiery wartościowe lub inne instrumenty finansowe dopuszczane przez platformy finansowania społecznościowego;
zrozumienie ryzyka związanego udzielaniem pożyczek, inwestowaniem w zbywalne papiery wartościowe lub nabywaniem instrumentów finansowych dopuszczonych przez platformy finansowania społecznościowego.
Ocena kompetencji inwestora niedoświadczonego jest dokonywana przed pierwszą inwestycją, a następnie co dwa lata w oparciu o te same kryteria.
Z kolei przy zdolności do ponoszenia strat ocena dokonywana jest na początku, a następnie co roku w oparciu o następujące informacje:
regularność dochodu i jego całkowita wysokość;
aktywa, w tym inwestycje finansowe i depozyty pieniężne;
zobowiązania finansowe (także przyszłe).
Czym jest KIID i co powinno się w nim znaleźć?
Platforma finansowania społecznościowego jest również zobligowana do udostępnienia inwestorom, ale też KNF w charakterze wzoru, arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych (ang. Key Investor Information Document, KIID). To dokument zawierający najważniejsze informacje o realizowanej inwestycji, który składa się z 9 części, scharakteryzowanych w załączniku I do rozporządzenia:
informacji dotyczących właściciela projektu;
cech danego procesu finansowania społecznościowego oraz warunków pozyskania kapitału;
czynników ryzyka;
informacji dotyczących zbywalnych papierów wartościowych oraz dopuszczonych instrumentów finansowych;
informacji o spółce celowej;
prawi inwestorów;
ujawnionych informacji dotyczących pożyczek;
opłat, informacji i mechanizmów dochodzenia roszczeń;
informacji dotyczące indywidualnego zarządzania portfelem pożyczek.
KIID nie może składać się z więcej niż 6 stron A4, a podane w nim informacje muszą być maksymalnie precyzyjne i dokładne pod rygorem odpowiedzialności cywilnej.
Okres do namysłu dla inwestorów
Zgodnie z art. 22 rozporządzenia inwestorzy niedoświadczeni mogą skorzystać z tzw. prawa do namysłu. Termin ten wynosi 4 dni od dnia złożenia oferty inwestycyjnej lub wyrażenia zainteresowania usługą.
Jeżeli w tym terminie zostanie złożone oświadczenie o wycofaniu się z transakcji, nie wiąże ona inwestora, a przedsiębiorca ma obowiązek zwrócić wszystko, co otrzymał w związku ze wstępną decyzją.
Jasny przekaz marketingowy
Artykuł 27 rozporządzenia nakazuje, aby wszystkie komunikaty marketingowe dotyczące finansowania społecznościowego, także te outsourcowane, muszą być jednoznacznie identyfikowalne jako sprzedażowe oraz:
rzetelne;
jasne;
niewprowadzające w błąd;
zgodne z informacjami umieszczonymi w KIID.
Sankcje dla dostawców usług finansowania społecznościowego.
Ustawa wprowadza szereg sankcji za naruszenie warunków prowadzenia platformy. Można je podzielić na:
sankcje administracyjne, np. nakazanie zaprzestania działania, kara finansowa do 2 250 000 zł;
odpowiedzialność cywilną za naruszenie warunków sporządzania KIID;
sankcje karne – w zależności od rodzaju uchybienia może być to grzywna, kara finansowa nawet do 10 000 000 zł lub pozbawienie wolności
Polska ustawa w ogromnej mierze powiela rozwiązania stosowane przez unijnego ustawodawcę. Warto jednak wskazać, że – przynajmniej na ten moment – nie ma możliwości oferowania udziałów w spółce z o.o. oraz oferowania usługi finansowania społecznościowego nieoznaczonej grupie adresatów (np. jako reklama internetowa). Stopniowe zmiany w przepisach pozwalają sądzić, że crowdfunding udziałowy będzie cieszył się rosnącą popularnością wśród przedsiębiorców.
Pytania i odpowiedzi:
Zgodnie z art. 21 ust. 7 rozporządzenia inwestycja przekraczająca 1`000 euro lub 5% majątku netto musi być poprzedzona:
udzieleniem ostrzeżenia o ryzyku;
wyrażenie zgody niebudzącej wątpliwości przez inwestora;
udowodnienie przez inwestora (np. poprzez wypełnienie kwestionariusza), że rozumie on ryzyko związane z podejmowaną inwestycją.
Tak, zgodnie z art. 22 ust. 6 rozporządzenia. Przekazane informacje muszą objąć:
fakt, że dana oferta podlega okresowi namysłu;
czas trwania okresu namysłu;
sposoby wyrażenia oferty inwestycyjnej lub oświadczeniu o wyrażeniu zainteresowania.
Artykuł 1 ust. 2 c rozporządzenie nakazuje stosowanie aktu prawnego dla ofert finansowania społecznościowego, których wartość nie przekracza 5 milionów euro w okresie 12 miesięcy, obliczanej jako suma wartości wszystkich ofert
Zaufali nam:
