Co to są odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych

Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, transakcja handlowa to umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.

Choć pojęcie transakcji handlowej wydaje się intuicyjne, jego zdefiniowanie w praktyce bywa wyzwaniem. Wynika to z faktu, że regulacje dotyczące tego zagadnienia – zarówno w prawie unijnym, jak i polskim – posługują się pojęciami o szerokim i elastycznym zakresie. Kluczowe wskazówki w tej kwestii znajdziemy w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 listopada 2011 r. oraz w wyżej wspomnianej polskiej ustawie z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Obie te regulacje mają na celu walkę z problemem opóźnień w płatnościach, szczególnie istotnym w profesjonalnym obrocie gospodarczym.

Przyjrzyjmy się stronom transakcji handlowych. Zgodnie z przepisami prawa, transakcją handlową jest umowa zawarta między określonymi podmiotami – przedsiębiorcami, przedsiębiorstwami oraz organami publicznymi – której przedmiotem jest odpłatna dostawa towarów lub świadczenie usług. Szczegółowy katalog podmiotów, które mogą być stronami takiej transakcji, został określony w polskiej ustawie i obejmuje m.in. przedsiębiorców, osoby wykonujące wolne zawody czy oddziały przedsiębiorców zagranicznych. Ważne jest, że w przypadku transakcji między organem publicznym a przedsiębiorcą, szczególne przepisy dyrektywy znajdują zastosowanie tylko wtedy, gdy organ publiczny występuje w roli dłużnika.

Co może być przedmiotem transakcji handlowej? Może być to każda odpłatna dostawa towarów lub świadczenie usług, rozumiane bardzo szeroko. Jak wskazuje TSUE, pojęcia te obejmują nie tylko tradycyjne umowy sprzedaży czy dostawy, ale również umowy najmu, dzierżawy, czy roboty budowlane. Istotne jest to, że przedmiot transakcji musi prowadzić do dostawy towarów lub świadczenia usług, niezależnie od ich charakteru. Tym samym pojęcie „towarów” rozciąga się na przedmioty niematerialne, jak prawa czy energia, a usługi obejmują każdą działalność o charakterze odpłatnym, inną niż produkcja czy handel.

Wysokość odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych jest związana z aktualną stopą referencyjną Narodowego Banku Polskiego, która od 5 października 2023 roku wynosi 5,75%. Na tej podstawie ustalane są stawki odsetek w zależności od rodzaju dłużnika – w tym zakresie konieczne jest rozważenie dwóch przypadków:

1. Gdy dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym
   Wysokość odsetek wynosi sumę stopy referencyjnej NBP oraz 8 punktów procentowych. Stawka tego rodzaju odsetek w 2024 roku wynosi 13,75%

2. Gdy dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym
   Wysokość odsetek to suma stopy referencyjnej NBP oraz 10 punktów procentowych. Stawka tego rodzaju odsetek w 2024 roku wynosi 15,75%

Warto jednak wskazać, że wysokość odsetek będzie zmieniała się analogicznie do wysokości stóp procentowych. Tym konieczne jest każdorazowo obliczanie tego rodzaju odsetek w oparciu o aktualne parametry.

Tak jak zasygnalizowaliśmy powyżej, nie w każdym przypadku dłużnik dobrowolnie oraz bez dodatkowego wezwania zdecyduje się zapłacić należność wraz z odsetkami. Nasza praktyka pokazuje, że zazwyczaj wzmiankę o konieczności zapłaty odsetek trzeba wprost umieścić w przedsądowym wezwaniu do zapłaty.

Ponadto, praktyką znacznie zwiększającą szansę na skuteczną windykację odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych jest obliczenie jej wysokości i umieszczenie w wezwaniu. Istnieje wtedy znacznie większa szansa, że dłużnik zapłaci kwotę, jeżeli nie będzie musiał jej samodzielnie obliczać.

Jeżeli natomiast pomimo wezwania oraz windykacji polubownej dłużnik nie zapłaci odsetek, wierzycielowi pozostaje droga sądowa i wszczęcie procesu o zapłatę. W takich przypadkach warto zapewnić sobie profesjonalnego pełnomocnika – radcę prawnego lub adwokata.