Co to jest tytuł wykonawczy?

Co to jest tytuł wykonawczy?

Aby wierzyciel mógł skutecznie domagać się wszczęcia postępowania egzekucyjnego tj. skierować sprawę do komornika, który poprowadzi egzekucję z majątku dłużnika, niezbędne jest, aby wierzyciel posiadał tytuł wykonawczy. Jak stanowi art. 776 Kodeksu postępowania cywilnego: Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej. W ten oto dość lakoniczny sposób, ustawodawca podpowiada jakie elementy składają się na tytuł wykonawczy. A więc po kolei: czym jest sam tytuł egzekucyjny i co to takiego klauzula wykonalności?

Tytuł egzekucyjny

Tytuł egzekucyjny jest składową tytułu wykonawczego, ale nie są to słowa będące wobec siebie synonimami. Sam tytuł egzekucyjny nie jest bowiem podstawą do wszczęcia egzekucji, chociaż faktycznie jego nazwa bywa nieco myląca. Warto znać jednak podstawowe cechy, które je różnią. Jak uznał Sąd Apelacyjny w Poznaniu II Wydział Karny w wyroku z dnia 30 sierpnia 2022 roku: „ Znajomość tytułów wykonawczych, a więc dokumentów, których skuteczne przedłożenie przez wierzyciela jest warunkiem wszczęcia postępowania przez komornika, ocenić należy w kategoriach wiedzy zupełnie fundamentalnej, w szczególności wówczas, gdy nie chodzi o tytuły nietypowe, rzadko spotykane w praktyce, lecz o tytuły tak elementarne, jak orzeczenia sądów krajowych” – jest to orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu orzeczenie sądu prawomocne.

Doktryna wypracowała ogólną definicję tytułu egzekucyjnego, z której wynika, że jest to to dokument sądowy lub urzędowy stwierdzający istnienie i zakres nadającego się do egzekucji roszczenia wierzyciela oraz istnienie oraz zakres obowiązku prawnego dłużnika. Co do zasady, każdy tytuł egzekucyjny powinien posiadać w swojej treści kilka obligatoryjnych elementów. Po pierwsze, powinien wskazywać dokładnie roszczenie, którego istnienie między wierzycielem a dłużnikiem ustala. Po drugie, powinien jasno wskazywać zakres roszczenia wierzyciela wobec dłużnika i odwrotnie – zakres obowiązku dłużnika. I po trzecie, pożądane jest aby tytuł egzekucyjny określał termin spełnienia świadczenia oraz jego wysokość.

Ustawodawca precyzyjnie w art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego wskazuje katalog dokumentów, które wypełniają powyższe przesłanki. Są to:

Prawomocne orzeczenia lub orzeczenia podlegające natychmiastowemu wykonaniu, wydane przez sąd lub referendarza sądowego

Jako prawomocne orzeczenia rozumieć należy takie rozstrzygnięcia wydawane przez sąd lub referendarza, od których nie przysługują środki odwoławcze lub zaskarżenia. Będziemy zatem mieć na myśli wszelkie wyroki, postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty (w postępowaniach nieprocesowych) oraz nakazy zapłaty w postępowaniach upominawczych lub nakazowych. Należy jednak zwrócić uwagę, że nie wszystkie wyroki będą funkcjonowały jako tytuł egzekucyjny. Wśród takich należy wskazać m.in. wyroki wstępne, albo wyroki o których mowa w art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego tzn. wydawane w sprawach dotyczących ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.

Orzeczeniami podlegającymi natychmiastowemu wykonaniu są wyroki zasądzające alimenty, roszczenia, które pozwany uznał, a także uwzględniające powództwo i zasądzające należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy.

Inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej

Orzeczeń stanowiących tytuły egzekucyjne możemy szukać także w przepisach Kodeksu postępowania karnego. Takim orzeczeniem będzie to, o którym mowa w art. 107 § 2 Kodeksu postępowania karnego, tj. orzeczenie nakładające obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz nawiązkę orzeczoną na rzecz pokrzywdzonego, jeżeli nadają się do egzekucji w myśl przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

Zgodnie z art. 10 Kodeksu postępowania cywilnego, w sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji. Stąd też, wszelkie ugody zawarte przed sądem, których przedmiot na to pozwala, mogą stanowić tytuł egzekucyjny.

Akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji

Zgodnie z art. 777 § 1 pkt 4 i 5 Kodeksu postępowania cywilnego, za dobrowolne poddanie się egzekucji uważa się:

• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
• akt notarialny określony w pkt 4 lub 5, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi.

Oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji może być złożone także w odrębnym akcie notarialnym. W takim przypadku w akcie notarialnym wskazuje się stosunek prawny, w związku z którym dłużnik poddaje się egzekucji, datę powstania zobowiązania dłużnika, jego treść, a w przypadku zobowiązań z umów wzajemnych – dodatkowo świadczenie wierzyciela z terminem jego wykonania.

Klauzula wykonalności

Drugą częścią składową tytuły wykonawczego jest klauzula wykonalności. Jest to dokument, w którym sąd stwierdza, że dany tytuł egzekucyjny jest jednocześnie tytułem wykonawczym. To z kolei oznacza, że wszelkie organy, urzędy i osoby, których wyrok dotyczy, mają obowiązek go zrealizować i podporządkować się zawartym tam wytycznym.

Co do zasady klauzulę wykonalności nadaje sąd pierwszej instancji, w którym sprawa się toczyła lub toczy. Zgodnie z art. 782 Kodeksu postępowania cywilnego, klauzulę wykonalności nadaje sąd w na wniosek wierzyciela. Sąd z urzędu nadaje klauzulę wykonalności tylko takiemu tytułowi egzekucyjnemu, który został wydany w postępowaniu wszczętym z urzędu, a także innemu tytułowi egzekucyjnemu w części, w jakiej obejmuje grzywnę lub karę pieniężną orzeczoną w postępowaniu cywilnym lub koszty sądowe w sprawach cywilnych przysługujące Skarbowi Państwa.

Uwaga na wyjątek od reguły! Nie ma bowiem konieczności składania wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, jeśli sąd wydał nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym. W takich okolicznościach klauzula wykonalności zostanie nadana z urzędu przez sąd, po uprawomocnieniu się owego nakazu.

Do wniosku o nadanie klauzuli wierzyciel musi załączyć tytuł egzekucyjny. W odpowiedzi na wniosek sąd wydaje postanowienie. Czyni to w składzie jednoosobowym lub też może go zastąpić referendarz sądowy. W praktyce klauzula zostaje „dopisana” lub „doczepiona” na trwałe do tytułu egzekucyjnego, poprzez przybicie specjalnej pieczątki lub dołożenie odrębnego arkusza papieru. Jej brzmienie, na gruncie przepisów Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 sierpnia 2014 r. w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności, wygląda następująco:

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, [data] Sąd /Referendarz sądowy w Sądzie [właściwy sąd] stwierdza, że niniejszy tytuł uprawnia do egzekucji w całości / w zakresie ….. oraz poleca wszystkim organom, urzędom oraz osobom, których to może dotyczyć, aby postanowienia tytułu niniejszego wykonały, a gdy o to prawnie będą wezwane, udzieliły pomocy.

Nadanie klauzuli wykonalności powinno nastąpić w terminie trzech dni od złożenia wniosku. W niektórych przypadkach będzie także konieczność uiszczenia opłaty (m.in. w przypadku nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika lub na tytuł egzekucyjny inny niż orzeczenie sądu, ugoda sądowa, nakaz zapłaty albo ugoda zawarta przed mediatorem).

Bankowy tytuł egzekucyjny – co się z nim stało?

Do 2017 roku w obrocie prawnym istniał także szczególny rodzaj tytułu egzekucyjnego, zwany bankowym tytułem egzekucyjnym. Podstawą prawną funkcjonowania tego rozwiązania, były przepisy ustawy Prawo bankowe. Owy bankowy tytuł egzekucyjny był dokumentem, który stwierdzał tylko i wyłącznie istnienie wierzytelności dłużników wobec banków. Uprawnione do jego wystawiania podmioty – banki, instytucje kredytowe czy syndycy – mogły w uproszczony sposób, bez konieczności prowadzenia postępowania sądowego, uzyskiwać klauzule wykonalności na wystawionych przez siebie bankowych tytułach egzekucyjnych. Aby taki tytuł mógł zostać wystawiony, roszczenie, którego dotyczył tytuł, musiało wynikać bezpośrednio z umowy między bankiem a dłużnikiem i być wymagalne. Ponadto, dłużnik ten musiał dokonać z bankiem czynności bankowej (a w przypadku kredytobiorców dokonać zabezpieczenia na rzecz banku i zaprzestać spłacania należności w terminie) oraz złożyć pisemne oświadczenie wobec banku o dobrowolnym poddaniu się egzekucji.

W 2015 roku nad konstytucyjnością przepisów w zakresie bankowego tytułu egzekucyjnego pochylił się Trybunał Konstytucyjny. Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2015 roku orzekł, że przepisy zezwalające instytucjom na wystawianie bankowych tytułów egzekucyjnych naruszają zasadę równości i w konsekwencji są niekonstytucyjne. Tym samym, możliwość prowadzenia postępowań w oparciu o bankowe tytuły egzekucyjne została zniesiona. W wyroku Trybunał podniósł iż: „szczególna rola banków w gospodarce rynkowej oraz ich odpowiedzialność za pieniądze powierzone im przez deponentów mogą uzasadniać, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, wyposażenie banków w instrumenty prawne ułatwiające dochodzenie należności od klientów. Nie mogą być to jednak instrumenty tak dolegliwe dla klientów (dłużników) jak bankowy tytuł egzekucyjny” .

Tytuł egzekucyjny i… co dalej?

Posiadanie tytułu wykonawczego otwiera wierzycielowi drogę do prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Oznacza to, że może on złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji do komornika. Komornik natomiast – o ile dłużnik będzie posiadał majątek – będzie w stanie odzyskać dla wierzyciela należność.

Podsumowanie

Posiadanie tytułu wykonawczego jest niezbędne, jeśli wierzyciel chce za pośrednictwem komornika odzyskać swój dług. Na tytuł wykonawczy składa się jednak tytuł egzekucyjny oraz klauzula wykonalności. Komornik dopiero na tej podstawie prowadzi do zaspokojenia wierzyciela.

Pytania i odpowiedzi

Zaufali nam: