|
5 stycznia 2023 | Ostatnio zmodyfikowano 23 kwietnia, 2024 o 15:52 | Czas na przeczytanie: 10 minut
Pozostałe Artykuły
Logotyp jako utwór
Logotyp (zwany w skrócie logo) to graficzna interpretacja określonej nazwy, jej wyobrażenie, które ma za zadanie identyfikować dobra lub usługi i odróżniać je od konkurencji. Logotypów używa się do oznaczania firm, jako brandy, wokół których buduje się świadomość odbiorców.
Przedsiębiorcy bardzo rzadko przygotowują logotypy samodzielnie. Wymaga to znajomości oprogramowania graficznego i artystycznego „wyczucia” oraz umiejętności połączenia grafiki ze specyfiką danej działalności. Znacznie częściej takich zleceń podejmują się graficy freelancerzy lub agencje interaktywne.
Tak stworzone dzieło jest utworem w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze ustalony w jakiejkolwiek postaci niezależnie od wyobrażenia i sposobu wyrażenia. W doktrynie przyjmuje się, że dany wytwór zyskuje status utworu jeżeli zostaną łącznie spełnione następujące przesłanki:
- praca stanowi efekt działań człowieka (nie będzie więc utworem obraz wygenerowany przez algorytm stosujący metodę randomizowania, losowego dobierania kształtów i kolorów);
- efekt pracy wyróżnia się indywidualnym charakterem (nie może być jedynie kalką już istniejących wzorów, musi pojawić się w nim element nowości);
- niezbędne jest ustalenie utworu, czyli jego uzewnętrznienie w taki sposób, aby mogła się z nim zapoznać przynajmniej jedna osoba trzecia.
Utwór korzysta z ochrony prawnej niezależnie od jego ukończenia. Logotyp będący pierwszym szkicem jest tak samo chroniony jak jego ostateczna wersja zaakceptowana przez zamawiającego.
W przypadku logotypów sporządzanych „na zamówienie” bardzo ważne jest odpowiednie sformułowanie zapisów umowy o przeniesienie praw autorskich. Inaczej prawa przysługujące twórcy nie zostaną skutecznie przeniesiona na przedsiębiorcę, co może rodzić ryzyko naruszenia cudzych uprawnień. Co powinno znaleźć się w umowie o przeniesienie praw autorskich?
Najważniejsze elementy umowy o przeniesienie praw autorskich do logotypu
Według polskiego prawa (art. 53 ustawy o prawie autorskim) umowa przeniesienia praw autorskich powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Przeniesienia praw należy odróżnić od licencji. W tym pierwszym przypadku skutek rozporządzający co do zasady jest nieodwołalny (wyjątkiem są umowy z warunkowym zwrotnym przeniesieniem praw), a twórca bezpowrotnie traci prawo do stworzonego utworu.
Licencja zazwyczaj udzielana jest terminowo, co oznacza, że po jej wygaśnięciu nadal jedynym uprawnionym podmiotem do posługiwania się utworem będzie twórca. Licencja może być wyłączna lub niewyłączna, podczas gdy przeniesienie praw wyklucza możliwość ich „duplikacji” i w największym stopniu przypomina sprzedaż – prawo do utworu w zamian za wynagrodzenie.
Warto pamiętać, że zamieszczenie w umowie jedynie krótkiej wzmianki o przeniesieniu praw autorskich nie chroni w należyty sposób żadnej ze stron. Dlatego warto skorzystać z usług kancelarii prawnej zajmującej się prawem autorskim, która pomoże sformułować niezbędne postanowienia lub zaopiniuje gotowy kontrakt.
Kształt umowy o przeniesienie praw autorskich do logotypu w dużej mierze zależy od indywidualnych ustaleń między stronami. Co najczęściej pojawia się w takiej umowie?
Oznaczenie stron
Strony umowy w tym przypadku to twórca (podmiot, który podjął się zadania stworzenia logotypu) oraz zamawiający (podmiot, który zlecił wykonanie prac graficznych).
Zarówno wykonawcą, jak i zamawiającym może być każdy podmiot prawa cywilnego, w tym:
- osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej;
- indywidualni przedsiębiorcy wpisani do CEIDG;
- spółki prawa handlowego (osobowe i kapitałowe);
- stowarzyszenia i fundacje.
W przypadku osoby fizycznej kluczowe znaczenie ma jej imię i nazwisko, adres zamieszkania, numer PESEL lub inny identyfikator tożsamości oraz numer i seria dowodu osobistego. Jednoosobowi przedsiębiorcy powinni również uwzględnić nazwę firmy oraz załączyć do umowy wydruk z CEIDG.
Jeżeli stroną umowy jest spółka, należy pamiętać o wskazaniu nazwy i siedziby, numeru KRS i NIP (wraz z wydrukiem z rejestru jako załącznik), sądu rejestrowego oraz osób legitymowanych do jej reprezentacji. Spółki kapitałowe powinny dodatkowo podać kapitał zakładowy.
Określenie przedmiotu umowy o przeniesienie praw autorskich
Przedmiotem umowy o przeniesienie praw będzie utwór, rozumiany w omawianym kontekście jako logotyp. W celu uniknięcia nieporozumień co do zakresu przedmiotowego kontraktu warto załączyć na płycie lub dysku FLASH odwzorowanie logotypu oraz wszystkie jego wersje, jeżeli jest ich kilka.
Dla doprecyzowania strony mogą również podać:
- datę dostarczenia utworu zamawiającego;
- cechy charakterystyczne utworu (np. rozdzielczość, kodowanie barw);
- sposób dostarczenia utworu (np. mailowo, na dysk wirtualny, na nośniku fizycznym).
Dokładne określenie utworów ma szczególnie istotne znaczenie jeżeli zamówienie obejmuje ich wiele. Precyzując, które utwory są objęte umową łatwiej obronić swój interes w przypadku ewentualnego sporu sądowego o zakres przeniesionych praw autorskich.
Oświadczenia i zobowiązania twórcy
Pod pojęciem oświadczeń twórcy najczęściej rozumie się zapewnienie, że wykonany utwór jest wolny od jakichkolwiek obciążeń, nie narusza praw osób trzecich, a wykonawcy przysługują względem niego pełne prawa majątkowe i osobiste. W ten sposób zamawiający może ochronić swój interes na wypadek zgłoszenia roszczeń przez inne podmioty.
W umowie warto zawrzeć również zobowiązanie twórcy do zwolnienia zamawiającego z odpowiedzialności wynikającej z naruszenia praw osób trzecich, pokrycie wszelkich kosztów służących celowej ochronie prawnej (w tym porad prawnych i zastępstwa procesowego).
Należy pamiętać, że umowa o przeniesienie praw autorskich dotyczy jedynie praw autorskich majątkowych przysługujących twórcy. Aby uchronić się przed wykonywaniem przez wykonawcę praw osobistych (np. żądanie zachowania treści i formy lub oznaczanie autorstwa) warto przewidzieć w kontrakcie klauzulę niewykonywania praw autorskich osobistych przez twórcę.
Jeżeli twórca przy wykonywaniu logotypu posługuje się elementami, do których prawo przysługuje osobom trzecim (np. czcionki lub zdjęcia) powinien złożyć zapewnienie, że uzyskał od nich licencje pozwalające na dalsze rozpowszechnianie określonych elementów, a także dodać je do umowy w charakterze załączników. W sytuacji kiedy doszło do przeniesienia praw z osoby trzeciej na wykonawcę, w umowie należy zamieścić oświadczenie osoby trzeciej o niewykonywaniu przysługujących jej praw autorskich osobistych.
Pola eksploatacji do korzystania z utworu
Umowa przeniesienia praw autorskich powinna również regulować tzw. pola eksploatacji, czyli sposoby, w jakie zamawiający może wykorzystywać stworzony logotyp. Pola eksploatacji powinny być opisane w sposób szczegółowy, z odniesieniem do specyfiki danej współpracy i branży (zamiast pisać o zwielokrotnianiu utworu techniką cyfrową, lepiej jest opisać, gdzie dokładnie ma się dany logotyp pojawić, np. na konkretnej stronie internetowej, w mediach społecznościowych, w drukowanych czasopismach, na określonych produktach).
Pól eksploatacji nie można wskazywać zbiorczo poprzez odwołanie się do aktualnego stanu wiedzy i techniki lub wskazanie, że umowa obejmuje również pola eksploatacji nieznane w chwili zajęcia umowy. Art. 50 ustawy o prawie autorskim wymienia jedynie przykładowe obszary eksploatacji dotyczące:
- utrwalania i zwielokrotniania utworu;
- obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utrwalono utwór;
- rozpowszechniania utworu.
Z punktu widzenia twórcy należy zadbać o to, aby pola eksploatacji zostały sprecyzowanie możliwie wąsko. Z kolei zamawiającemu zwykle zależy, aby nabyć jak najszerszy zakres praw do logotypu.
Zakres terytorialny umowy
Obszar, na jakim obowiązuje umowa o przeniesienie praw, określa tak naprawdę to, na jakim obszarze geograficznym zamawiający będzie mógł umieszczać logotyp. Według polskiego prawa brak odrębnych zastrzeżeń upoważnia licencjobiorcę do korzystania z utworu na terenie państwa, w którym ma swoją siedzibę.
Jeżeli przygotowany logotyp ma być wykorzystywany w obrocie międzynarodowym, należy w umowie wskazać brak ograniczeń terytorialnych albo wymienić obszary, gdzie używanie grafiki będzie dozwolone.
Wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich do logotypu
Polska ustawa o prawie autorskim wprowadza domniemanie odpłatności przeniesienia praw autorskich (przeciwne zastrzeżenie trzeba uwzględnić w umowie). Strony mają jednak pełną dowolność co do kształtowania warunków wynagrodzenia. Zazwyczaj stosuje się następujące modele płatności:
- jednorazowo;
- zaliczkowo (zadatkowo);
- prowizyjnie od sprzedaży (np. ilości towarów oznaczonych logotypem).
Do każdego pola eksploatacji można przypisać odrębne wynagrodzenie. Zwykle jednak strony decydują się na zamieszczenie w umowie zastrzeżenia, że wypłacane wykonawcy wynagrodzenie brutto pokrywa wszystkie pola eksploatacji przewidziane umową.
O czym jeszcze warto pamiętać w umowie przeniesienia praw autorskich?
Strony mogą ustalić między sobą kiedy dochodzi do przeniesienia praw:
- z chwilą przekazania utworu – model chroni zamawiającego;
- z chwilą zapłaty wynagrodzenia albo akceptacji projektu graficznego – model chroni wykonawcę;
- bezpośrednio z chwilą zawarcia umowy – najczęściej stosowane rozwiązanie, niekoniecznie optymalne z biznesowego punktu widzenia;
- z chwilą spełnienia się określonego w umowie warunku, np. otrzymania przez zamawiającego dotacji na rozwój działalności.
Ustalenie czasu przejścia praw do logotypu jest istotne, ponieważ z tym momentem aktualizują się również prawa i obowiązki stron wynikające z umowy.
Jeśli w przyszłości zamawiający planuje dokonywać adaptacji logotypu do zmieniających się założeń biznesowych i wizji brandu (tendencja mocno widoczna u producentów samochodów osobowych, gdzie logo ewoluuje średnio co kilka lat) należy zadbać również o przeniesienie prawa do rozporządzania i korzystania z opracowań utworu, czyli tzw. praw zależnych.
Brak takiego zastrzeżenia sprawi, że zamawiający za każdym razem będzie musiał uzyskać zgodę twórcy na posługiwanie się utworem zależnym. Wyjątkiem jest stworzenie logotypu, który jest zupełnie nowy i nie koresponduje z grafiką wykorzystywaną wcześniej.
Rejestracja logotypu jako znaku towarowego
Niezależnie od przeniesienia praw do grafiki warto również rozważyć rejestrację loga jako znaku towarowego. Ochrona jest przyznawana na okres 10 lat przez właściwy urząd patentowy i może być odnawiana dowolną ilość razy. Zasadnicze korzyści z rejestracji znaku to:
- wyłączne prawo do oznaczania dóbr lub usług danym logotypem;
- otrzymanie świadectwa ochronnego, które stanowi silny dowód w przypadku sporu sądowego;
- możliwość zarabiania na znaku towarowym (np. umowa licencji, sprzedaż);
- możliwość dochodzenia ochrony przeciwko próbom zarejestrowania analogicznego lub podobnego znaku towarowego przez konkurencję.
Z logotypów korzysta wiele firm, ale nie wszystkie z nich zdają sobie sprawę, jak ważne jest uregulowanie przejścia praw autorskich do grafiki. Dzięki dobrze skonstruowanej umowie można ochronić integralność swojego biznesu i zabezpieczyć się na wypadek ewentualnego sporu z twórcą.
Pytania i odpowiedzi
Najprostszym rozwiązaniem jest wprowadzenie do kontraktu kary umownej w określonej wysokości na wypadek naruszenia zakazu.
Przypisywanie sobie autorstwa danego utworu należy do jednego z podstawowych praw autorskich osobistych. Teoretycznie można zakazać twórcy ich wykonywania w całości. Dobrą praktyką jest jednak zastosowanie precyzyjnego wyłączenia i zezwolenie na umieszczanie logotypu np. na stronie internetowej i w mediach społecznościowych w charakterze promocji swojej twórczości.
Możliwość wypowiedzenia umowy najlepiej uregulować bezpośrednio w kontrakcie. Polskie przepisy o prawie autorskim upoważniają jednak twórcę do wypowiedzenia umowy w każdym czasie ze względu na istotne interesy twórcze. Analogiczne uprawnienie przysługuje kiedy zamawiający nie przystąpi do wykorzystania logotypu w umówionym terminie a w jego braku, w terminie 2 lat od przyjęcia utworu. Twórca musi jednak wyznaczyć w tym celu dodatkowy termin nie krótszy niż 6 miesięcy.
Zaufali nam:
