Branża Gamedev i zakaz konkurencji

Jakie klauzule chroniące game developera można zastosować w umowie?

W branży gamedev mogą znaleźć zastosowanie w szczególności 4 rodzaje klauzul zabezpieczających interesy game developera. Są to w szczególności:

klauzula o zachowaniu poufności
klauzule przeciwdziałające tzw. pracowniczemu kłusownictwu, czyli w szczególności klauzule non-solicitation i no-poaching,
klauzula o zakazie konkurencji, którą opisujemy szczegółowo w niniejszym tekście.

Klauzula o zachowaniu poufności w zasadzie jest standardowym elementem każdego stosunku prawnego i co do zasady żadna ze stron nie powinna w tym zakresie mieć wątpliwości. Jej przedmiotem jest obowiązek zachowania w tajemnicy informacji, o których kontrahent dowiedział się w toku realizowania umowy. Klauzula poufności może obejmować nie tylko zakaz rozpowszechniania informacji poufnych, ale także zakaz ich wykorzystywania poza umową, w ramach której strona powzięła wiedzę o informacjach poufnych. Warto nadmienić, że w aktualnym stanie prawnym można bezterminowo zobowiązać do zachowania poufności bez wynagrodzenia nawet pracowników. Takie postanowienie może jednak zapewniać mniejszą ochronę niż terminowe ograniczenie obowiązywania tej klauzuli. Wynika to z wyrażonej w prawie cywilnym zasady zakazującej wieczystych zobowiązań (bez zastrzeżenia terminu). Istnieje pogląd zgodnie z którym taka klauzula będzie mogła być swobodnie wypowiedziana w każdym momencie.

Klauzule przeciwdziałające pracowniczemu kłusownictwu zazwyczaj są zastrzegane w odniesieniu do umów B2B. Ich przedmiotem jest zakaz “podbierania” pracowników kontrahenta, czyli w szczególności ich zatrudniania, kontaktowania się czy oferowania współpracy. Powszechnie przyjmuje się, że tego rodzaju umowy zastrzegane są przez dwóch konkurujących ze sobą przedsiębiorców, a jej przedmiotem jest zakaz zatrudniania byłych pracowników przez strony umowy. Umożliwia to pewne zabezpieczenie w zakresie transferu informacji poufnych- strony opisywanych klauzul mogą mieć pewność, że wraz z pracownikami do konkurencji nie przejdzie tzw. know-how. Czasami jednak taka klauzula przeciwdziałająca pracowniczemu kłusownictwu jednoznacznie zakazująca zatrudniania przez game developera pracowników byłego kontrahenta może okazać się nieskuteczna, z uwagi na naruszenie podstawowych zasad współżycia społecznego (może to mieć miejsce w szczególności, gdy są one nieprawidłowo sformułowane).

Klauzula o zakazie konkurencji jest to bardzo popularny instrument prawny, dzięki któremu możliwa jest ochrona interesów przedsiębiorcy przed działaniem konkurencyjnym kontrahenta. Klauzula o zakazie konkurencji, jeżeli zostanie sformułowana wadliwie, również może być nieskuteczna, a nawet powodować obowiązek zapłaty określonej sumy na rzecz byłego pracownika (co szczegółowo opisujemy poniżej).

Czym jest zakaz konkurencji

Zakaz konkurencji jest to ograniczenie w umowie, zgodnie z którym jedna ze stron (bądź obie strony) zobowiązują się do powstrzymania od podejmowania działalności konkurencyjnej. Ograniczenie konkurencji może obowiązywać zarówno podczas trwania umowy, jak i po jej zakończeniu.

Zastrzeżenie zakazu konkurencji, niezależnie czy w umowach o pracę, umowach B2B czy umowach cywilnoprawnych jest bardzo popularne. Niemniej jednak skutki prawne zakazu konkurencji mogą być odmienne w każdym z tych rodzajów umów. Bardzo istotne jest zatem, aby przedsiębiorca prowadzący działalność w zakresie Gamedev miał świadomość skutków prawnych jakie będzie miało wprowadzenie klauzuli o zakazie konkurencji do umowy. Brak świadomości co do skutków prawnych może mieć często bardzo negatywne dla przedsiębiorcy skutki.

Czy zawarcie zakazu konkurencji w umowie jest trudne?

Zawarcie skutecznej klauzuli zakazu konkurencji w umowie z programistą czy projektantem lub grafikiem w zakresie game developmentu nie jest trudne, o ile przedsiębiorcy w sporządzeniu treści takiej klauzuli doradza kancelaria prawna specjalizująca się w prawie konkurencji.

Tak jak sygnalizowaliśmy powyżej, skuteczność prawna umowy o zakazie konkurencji uzależniona jest od tego, czy umowa zawiera kilka kluczowych kwestii.

Po pierwsze, w celu uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych warto precyzyjnie wskazać jaki rodzaj działalności będzie zakazany w związku z obowiązywaniem klauzuli o zakazie konkurencji. Można tego dokonać na wiele różnych sposobów, poprzez np. wskazanie rodzaju czynności, których nie może wykonywać były pracownik, wskazanie branży, w której nie może działać czy nawet poprzez wskazanie konkretnych podmiotów, na rzecz których wykluczone jest świadczenie usług.

Po drugie, warto wskazać, czy umowa o zakazie konkurencji będzie obowiązywała tylko w czasie obowiązywania umowy “podstawowej” (np. umowy zlecenie czy umowy B2B), czy jednak zakaz świadczenia usług na rzecz podmiotów konkurencyjnych będzie się rozciągał także na okres po zakończeniu umowy. Warto jednak upewnić się, że taki zakaz będzie dla przedsiębiorcy z branży Gamedev korzystny, ponieważ czasami wiąże się z koniecznością zapłaty odszkodowania za czas powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej.

Po trzecie, warto zastrzec określoną sankcję za naruszenie zakazu konkurencji. W przypadku klauzuli zawartej na czas trwania stosunku pracy czy umowy B2B sankcją może być oczywiście uprawnienie do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym, bez wypowiedzenia. Można także rozważyć wprowadzenie kary umownej. Jej wysokość powinna być dotkliwa (aby działała odstraszająco), niemniej jednak nie może być ona rażąco wygórowana.

Zakaz konkurencji a umowa o pracę i umowa zlecenie

W przypadku, gdy pracownik przedsiębiorcy z branży gamedev jest zatrudniony w oparciu o umowę o pracę, w odniesieniu do klauzuli o zakazie konkurencji będą miały zastosowanie przepisy kodeksu pracy.

Przede wszystkim w tym wypadku, jeżeli umowa o zakazie konkurencji obejmuje okres po ustaniu zatrudnienia, przedsiębiorca będzie zobowiązany do zapłaty odszkodowania na rzecz byłego pracownika w kwocie odpowiadającej co najmniej 25% wynagrodzenia, które pracownik otrzymywał na mocy umowy o pracę. Obowiązek zapłaty będzie aktualizował się niezależnie od czasu zatrudnienia u przedsiębiorcy i niezależnie od tego, czy były pracownik rzeczywiście miał konkurencyjne oferty, czy w okresie zakazu konkurencji nawet nie miał okazji podjąć konkurencyjnego zatrudnienia.

Warto również pamiętać o postanowieniach umożliwiających zwolnienie pracodawcy z zakazu konkurencji. Z ugruntowanego orzecznictwa sądów (w tym Sądu Najwyższego) wynika, że w razie braku postanowień umożliwiających wcześniejsze rozwiązaniu umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie jest możliwe rozwiązanie tej klauzuli przez oświadczenie żadnej ze stron (chyba, że przedsiębiorca spóźnia się z zapłatą odszkodowania, które opisujemy powyżej).

W umowie zlecenie klauzula zakazu konkurencji również może być zawarta, a jej specyfika będzie zbliżona do zakazu konkurencji w umowie B2B. Podstawą wprowadzenia umowy o zakazie konkurencji w umowie zlecenie jest wyrażona w kodeksie cywilnym zasada swobody umów. Czy zatem zakaz konkurencji w umowie zlecenie może być uregulowany w sposób nieograniczony? Odpowiedź na to pytanie jest negatywna, bowiem w kreowaniu zakazu konkurencji trzeba mieć na uwadze bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego, który często wskazywał na nieważność zakazu konkurencji w związku z naruszeniem zasad współżycia społecznego. Przyjmuje się przykładowo, za ugruntowaną linią orzeczniczą, że umowa cywilna (w tym zlecenie) w zakresie przewidującym nieodpłatny zakaz konkurencji także po jej rozwiązaniu jest nieważna z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Zakaz konkurencji a umowa B2B

W przypadku umowy B2B w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie będzie aktualizował się obowiązek zapłaty odszkodowania. W tym przypadku co do zasady nie mają zastosowania przepisy kodeksu pracy, a zakaz konkurencji po ustaniu umowy będzie obowiązywał na podstawie zasady swobody umów, wyrażonej w kodeksie cywilnym.

W umowach B2B co do zasady zawarcie umowy o zakazie konkurencji będzie prostsze i korzystniejsze dla game developera. Nie będzie on zobowiązany do płacenia odszkodowania i będzie mógł wypowiedzieć umowę na zasadach ogólnych. Tak jak sygnalizowaliśmy, w sporządzaniu umowy o zakazie konkurencji w umowie B2B warto jest mieć na uwadze konstytucyjną zasadę wolności prowadzenia działalności gospodarczej, zatem nie może ona uniemożliwiać kontrahentowi prowadzenia żadnego biznesu w ogólności. Wyłączenie możliwości prowadzenia każdej działalności w oparciu o klauzulę zakazu konkurencji podpisaną przez byłego kontrahenta może być uznane za bezskuteczne, jeżeli uniemożliwia kontrahentowi prowadzenie jakiejkolwiek działalności gospodarczej.

Zakaz konkurencji a umowa B2B- przykład z omówieniem

Poniżej przytaczamy przykładowe brzmienie klauzuli o zakazie konkurencji w umowie B2B dla branży Gamedev:

“Zgodnie z postanowieniami umowy Wykonawca oświadcza, że w okresie obowiązywania wyżej wspomnianej umowy oraz w okresie roku od dnia jej ustania ani on sam osobiście ani za pośrednictwem osób trzecich nie będzie ani prowadził działalności konkurencyjnej wobec Zleceniodawcy ani świadczył usług czy pracy dla innego przedsiębiorcy, który prowadzi działalność w branży gamingowej, w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie prawnej w szczególności poprzez posiadanie udziałów i akcji w spółkach kapitałowych oraz udział w organach spółek kapitałowych.
Za działalność konkurencyjną strony rozumieją w szczególności wyjawianie przedsiębiorcy konkurencyjnym know-how w zakresie działalności Zleceniodawcy i świadczenie na ich rzecz usług z wykorzystaniem informacji powziętych w toku realizacji niniejszej Umowy.
Złamanie zakazu obwarowane jest karą umowną w wysokości 100.000 zł (słownie sto tysięcy złotych) za każdy przypadek naruszenia. Niezależnie od ww. kary umownej Zleceniodawca uprawniony do dochodzenia przewyższającego wysokość kary umownej oraz do wypowiedzenia niniejszej umowy ze skutkiem natychmiastowym”.

W niniejszej przykładowej klauzuli o zakazie konkurencji należy wyróżnić kilka charakterystycznych kwestii. Po pierwsze, należy uregulować sam fakt zakazu konkurencji i jego zakres (w naszej przykładowej klauzuli punkt 1). Ponadto, warto wyliczyć przykładowe działania, które stanowią naruszenie zakazu konkurencji i zdefiniować samą działalność konkurencyjną (punkt 2.). Oczywiście tak jak wspominaliśmy powyżej, aby umowa o zakazie konkurencji była skuteczna warto także określić uprawnienia Game-developera w przypadku naruszenia zakazu konkurencji (punkt 3.)

Przypominamy, że powyższe jest tylko przykładowym wzorem klauzuli o zakazie konkurencji w kontrakcie B2B- celem utworzenia w pełni odpowiadającej oczekiwaniom stron klauzuli, zachęcamy do kontaktu z zespołem kancelarii.

Podsumowanie

Wprowadzenie do umowy klauzuli o zakazie konkurencji jest chyba najlepszym sposobem na zabezpieczenie interesów game developera przed utratą zysków w związku z prowadzeniem przez jego pracowników działalności konkurencyjnej. W toku sporządzania i stosowania takiej klauzuli przedsiębiorca może jednak natrafić na szereg wątpliwości prawnych, które może rozwiązać wyspecjalizowana kancelaria prawna. Dzięki skorzystaniu z pomocy prawnej umowa o zakazie konkurencji w branży gamingowej będzie w pełni skuteczna oraz bezpieczna dla klienta.

Pytania i odpowiedzi

Zapomniałem zawrzeć zakaz konkurencji w umowie – co teraz?

Umowa o zakazie konkurencji niestety nie może zostać wprowadzona do życia jednostronnym oświadczeniem woli game developera. Jak sama nazwa wskazuje, jest to umowa, co oznacza, że dla jej zawarcia konieczne są oświadczenia woli obu stron. W takiej sytuacji jedyną opcją jest przedstawienie pracownikowi nowej umowy (zawierającej klauzulę o zakazie konkurencji) do podpisu. Przedsiębiorca musi się jednak liczyć z próbą renegocjacji wynagrodzenia czy warunków zakazu konkurencji. Nie zmienia to jednak faktu, że brak zawarcia klauzuli o zakazie konkurencji nie wyłącza zastosowania przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, która także zapewnia pewną ochronę game developerowi.

Jak sporządzić skuteczną klauzulę zakazu konkurencji?

Nie ulega wątpliwości, że przy samodzielnym sporządzaniu zakazu konkurencji przedsiębiorca może popełnić wiele błędów. Mając na uwadze specyfikę branży gamedev oraz klauzul o zakazie konkurencji należy jednoznacznie wskazać, że nie jest możliwe sporządzenie jednego ogólnego wzoru klauzuli o zakazie konkurencji, każda sprawa powinna zostać przeanalizowana indywidualnie. Dobrze, gdy podczas sporządzania klauzuli przedsiębiorca korzysta z profesjonalnej pomocy prawnej.

Jak stosować zakaz konkurencji w praktyce?

Przy wytaczaniu ewentualnej sprawy sądowej związanej ze złamaniem zakazu konkurencji przedsiębiorca – game developer musi nastawić się na to, że to on będzie musiał wykazać fakt złamania zakazu konkurencji. Warto przed wszczęciem sporu zabezpieczać dowody, bo niejasna sytuacja dowodowa w sporze może czasami nawet przesądzić o oddaleniu powództwa.